Grzybica pochwy

Kandydoza pochwy, czyli grzybica pochwy, to objawowa kolonizacja grzybami z rodzaju Candida albicans. W prawidłowych warunkach, poddając badaniom mikrobiologicznym wydzielinę z pochwy, aż u 30% zdrowych, bezobjawowych kobiet można wyizolować ten rodzaj grzyba. Obecność grzybów w wyniku mikrobiologicznym nie jest równoznaczna z rozpoznaniem grzybicy pochwy. Grzybicę można stwierdzić dopiero, gdy dołączą się specyficzne objawy, a rozpoznanie potwierdzi posiew pobranej wydzieliny. Istnieje wiele mechanizmów obronnych, które nie pozwalają na rozrost kolonii grzybów. Zaburzenie fizjologicznej mikroflory pochwy może przyczynić się do rozwoju grzybicy.

Lactobacillus - pożyteczna bakteria

Przyczyną kandydozy jest niekontrolowany rozrost kolonii grzybów w pochwie. Sprzyjają temu wszystkie czynniki, które zmieniają naturalne pH pochwy i niszczą naturalnie w niej bytujące bakterie probiotyczne. Są to pałeczki kwasu mlekowego, z grupy Lactobacillus. Wywierają one pozytywny wpływ na nasz organizm, konkurując z patogennymi bakteriami o niszę i składniki pokarmowe. Poprzez to działanie pośrednio je eliminują; mają też zdolność do bezpośredniego niszczenia drobnoustrojów. Dzięki wydzielanym bakteriocynom i nadtlenkowi wodoru działają bakteriobójczo. Nazwa bakterii - pałeczki kwasu mlekowego, wynika z ich wydłużonego kształtu oraz produkowanych substancji. Bakterie te doskonale czują się w kwaśnym pH pochwy, w granicach 3,5 - 4,5. Wytwarzając kwas, utrzymują taki odczyn, co jest bardzo korzystne dla mikroflory pochwy. Większość patogennych bakterii w takich warunkach ginie.

Przyczyny grzybicy pochwy

Do zniszczenia mikroflory pochwy i kolonizacji grzybiczej sprzyja:

  przewlekła antybiotykoterapia - przede wszystkim antybiotykami o szerokim spektrum działania, które niszczą nie tylko patogeny docelowe, wywołujące konkretną, leczoną nimi chorobę (zapalenie płuc, angina, zapalenie dróg moczowych), ale też bakterie kwasu mlekowego

  niewłaściwa higiena intymna - zarówno zbyt rzadkie, jak i zbyt częste podmywanie się może przyczynić się do rozwoju grzybicy. Nadmierna dbałość o higienę intymną w połączeniu ze stosowaniem zbyt drażniących mydeł i płynów zmienia pH pochwy. Należy stosować tylko preparaty przeznaczone ściśle do higieny intymnej. Mają one pH zbliżone do fizjologicznego, często wzbogacone są o wyciągi z ziół działających antyseptycznie i ściągająco (kora dębu, rumianek, brzoza). Wszelkie irygacje są przeciwwskazane, dozwolone są jedynie tzw. nasiadówki, ale tylko na polecenie lekarza

  zaburzenia hormonalne - u kobiet po menopauzie znacząco spada poziom hormonów płciowych - estrogenów. Ich zadaniem jest m.in. wpływ na nabłonek pochwy. Dzięki nim jest on grubszy, elastyczny, a pobudzane przez estrogeny gruczoły produkują dużą ilość śluzu. Kobiety w okresie klimakterium odczuwają suchość pochwy, bolesność w trakcie stosunku - brak śluzu pretenduje do wszelkiego rodzaju otarć i mikrouszkodzeń nabłonka. Takie warunki ułatwiają wnikanie i kolonizację przez grzyby. Również stosowanie egzogennych estrogenów powoduje podobne objawy. Przykładem są np. dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, które zmieniają mikroflorę pochwy

  zaburzenia odporności - grzybicom, zarówno układu pokarmowego, skóry, jak i pochwy, sprzyjają niedobory odporności. Dlatego AIDS, leczenie immunosupresyjne, przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów, można wymienić jako potencjalne czynniki ryzyka grzybicy. Na tej samej zasadzie, również upośledzając funkcje obronne organizmu, działa stres, niedożywienie i niedostateczna ilość snu

  niewłaściwa odzież, bielizna - odzież ze sztucznego materiału, bielizna z domieszką syntetycznych włókien nie pozwalają skórze oddychać. W takich warunkach grzyby namnażają się dużo łatwiej.

  zła dieta - źle zbilansowana dieta, obfita w węglowodany proste i szybkie przekąski, również może przyczynić się do rozwoju grzybicy. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym- wszelkie ciastka, cukierki, batoniki, pszenne pieczywo i pokarmy mączne- szybko podnoszą poziom insuliny we krwi. Sprzyja to rozwojowi cukrzycy. Hiperglikemia z kolei sprzyja kolonizacji Candida albicans, dla których glukoza to idealne źródło energii.

Grzybica pochwy - objawy

Najczęstszym objawem, które zgłaszają pacjentki, jest uporczywy świąd. Dodatkowo może pojawić się pieczenie i zaczerwienie warg sromowych. Upławy, które towarzyszą grzybicy, są niekiedy bardzo obfite. Jest to serowata, grudkowata, biała wydzielina. Podczas badania ginekologicznego we wziernikach, obserwuje się pokryty grubym nalotem przedsionek pochwy. Wydzielinę można łatwo oddzielić od ścian pochwy i pobrać na badanie mikologiczne. Niekiedy nawracającej kandydozie pochwy towarzyszą objawy ogólne - zmęczenie, senność, duże pragnienie i częste oddawanie moczu. Nasuwa to podejrzenie nietolerancji glukozy lub nawet cukrzycy, dlatego warto też pobrać krew i mocz na ocenę glikemii i glukozurii. Pacjentkę, która cierpi na nawracające grzybice warto zapytać o choroby towarzyszące i zażywane leki (zwrócić uwagę na antybiotyki, glikokortykosteroidy, terapię hormonalną). Gdy kandydozie pochwy towarzyszy również grzybica jamy ustnej, przewodu pokarmowego- jest to sygnał, że układ immunologiczny pacjenki nie działa prawidłowo. Warto poszerzyć diagnostykę o badania w kierunku HIV/AIDS.

Mechanizmy obronne pochwy

Oprócz pałeczek kwasu mlekowego, istnieje też szereg innych mechanizmów, które nie pozwalają na rozwój grzybicy. Należy do nich przede wszystkim śluz pokrywający nabłonek narządów płciowych. Zawarte w nim substancje nieswoistej odpowiedzi odpornościowej, hamują rozwój niektórych patogenów. Wymienić można chociażby lizozym, laktoferrynę, białka dopełniacza, cynk. Także odpowiedź komórkowa ma wpływ na tworzenie bariery ochronnej. W wyniku pobudzenia wydzielania immunoglobuliny IgA, jako reakcji na konkretne białka grzybów, dochodzi do migracji leukocytów i makrofagów, bezpośrednio niszczących patogeny.

Zapobieganie grzybicy pochwy - prebiotyki i probiotyki

Grzybicy pochwy najlepiej zapobiegać, niż ją leczyć. Obowiązkowo w trakcie kuracji antybiotykowej oraz nawet kilka tygodni po jej zakończeniu, należy przyjmować preparaty zawierające pałeczki kwasu mlekowego. Trzeba pamiętać, żeby zachować odstęp pomiędzy zażywaniem antybiotyku i probiotyku, ponieważ antybiotyk mógłby przy okazji zniszczyć zawarte w preparacie pożyteczne bakterie. Probiotyki to wszystkie preparaty lecznicze  i produkty spożywcze, które zawierają pałeczki kwasu mlekowego - Lactobacillus sp. Do produktów spożywczych należą fermentowane produkty mleczne - kefiry, maślanki, ale też niektóre jogurty naturalne, a także kiszonki - kapusta, ogórki. Prebiotyki, to z kolei produkty, które sprzyjają rozwojowi pożytecznych bakterii. Są to substancje, które nie ulegają trawieniu i dostają się do światła jelit, gdzie działają na nie bakterie jelitowe. Do prebiotyków należą laktuloza, fruktooligosacharydy, inulina. Produkty, które tworzą połączenie prebiotyku i probiotyku to synbiotyki. Suplementacja bakterii kwasu mlekowego zalecana jest też ciężarnym, ponieważ dla nich grzybica stanowi podwójne ryzyko. W ciąży łatwiej o wszelkie infekcje dróg moczowo-płciowych, a grzybica zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego. Dlatego tak ważna jest profilaktyka.Kkobiety po menopauzie oraz przyjmujące tabletki antykoncepcyjne powinny zażywać preparaty probiotyczne. Dostępne są tradycyjne tabletki z Lactobacillus sp., ale też globulki dopochwowe. Te drugie działają tylko miejscowo, przywracają prawidłowe pH pochwy. Probiotyki są dostępne bez recepty, właściwie nie istnieją przeciwwskazania do ich  codziennego przyjmowania. Warto sprawdzić, jak należy je przechowywać. Część z dostępnych w aptekach preparatów powinna być przechowywana w lodówce, by nie tracić swoich właściwości.

Leczenie kandydozy pochwy

Grzybicę pochwy leczy się preparatami działającymi miejscowo. Najstarszy z leków przeciwgrzybiczych, nystatyna, jest w tej sytuacji nadal najlepszą opcją terapeutyczną. Stosowana jest dopochwowo przez okres 10-14 dni. Innym, równie skutecznym lekiem jest klotrimazol, dostępny w formie tabletek i kremu do smarowania sromu. Ciężarne leczy się mikonazolem lub ekonazolem, gdyż udowodnione, że przeciwgrzybicze leki z grupy azoli są najbezpieczniejsze dla rozwijającego się płodu. W przypadku nieskuteczności leczenia miejscowego lub grzybicy nawrotowej, stosuje się leki działające ogólnie.