Spodziectwo - łac. Hypospadiasis

Spodziectwo - to wada rozwojowa polegająca na zaburzeniu zrastania i powstawania cewki moczowej oraz jej zewnętrznego ujścia. Wada ta dotyczy przede wszystkim noworodków płci męskiej, ale sporadycznie występuje również u dziewcząt. Prawidłowo ujście zewnętrzne cewki moczowej znajduje się na szczycie żołędzi, natomiast w przypadku spodziectwa ujście to umiejscowione jest na spodniej, czyli brzusznej stronie prącia. W niektórych przypadkach znajduje się ono nawet między fałdami moszny lub w okolicach krocza noworodka. U noworodków płci żeńskiej nieprawidłowe ujście cewki moczowej znajduje się wewnątrz pochwy.

Klasyfikacja spodziectwa

W zależności od lokalizacji ujścia cewki moczowej spodziectwo u chłopców można podzielić na:
  dystalne (dalsze) – ujście cewki na brzusznej (spodniej) części żołędzi lub tuż pod żołędzią (najczęściej spotykany typ),
  pośrednie – ujście cewki w połowie długości trzonu prącia,
  proksymalne (bliższe) - ujście cewki w miejscu połączenia prącia z moszną, na mosznie lub w okolicach krocza.

Wadą pokrewną jest wierzchniactwo, objawiające się umiejscowieniem ujścia cewki moczowej na stronie wierzchniej (grzbietowej) prącia. Wierzchniactwo jest zdecydowanie rzadsze od spodziectwa.

Objawy spodziectwa

W związku z nieprawidłowym położeniem ujścia cewki moczowej, spodziectwo objawia się problemami z oddawaniem moczu. Jeżeli wada ta nie zostanie zdiagnozowana i poddana leczeniu, prowadzi w wieku dojrzewania do zaburzonego rozwoju narządów płciowych zewnętrznych i pogłębiania trudności z oddawaniem moczu, co w efekcie powoduje problemy natury psychologicznej.

Czynniki wpływające na rozwój spodziectwa i diagnostyka

Nie ma jednoznacznej przyczyny powstawanie spodziectwa, ale na jego rozwój wpływają czynniki zarówno genetyczne jak i środowiskowe (np. zaburzenia hormonalne czy zatrucie pestycydami matki). Do grupy podwyższonego ryzyka należą noworodki z niską masą urodzeniową.

Wada ta rozpoznawana jest zazwyczaj tuż po porodzie, a częstość jej występowania wynosi około 1:300 noworodków płci męskiej. Diagnostyka obejmuje dodatkowo ocenę pod kątem występowania ewentualnych zwężeń cewki moczowej, wrodzonego skrzywienia prącia czy rozszczepu napletka. Do najczęstszych zaburzeń współtowarzyszących spodziectwu zalicza się przede wszystkim:

  wnętrostwo (link do wnętrostwo) (łac.Cryptorchismus, niezastąpione jądra) –  jedno- lub obustronny defekt objawiający się brakiem jądra (lub obu) w mosznie. Wówczas jądro/a przeważnie znajdują się w kanale pachwinowym. Leczenie tego schorzenia wymaga zabiegu zwanego orichidopeksją, czyli chirurgicznego sprowadzenia jąder do moszny. Wnętrostwo obserwuje się u około 10% noworodków ze stwierdzonym spodziectwem.
  przepuklina pachwinowa (link do przepuklina)  -worek otrzewnowy zaklinowany w kanale pachwinowym, czasami zawierający również pętle jelitowe, te zaburzenia obserwuje się u 9-15 % noworodków dotkniętych spodziectwem.

Bardzo istotnym elementem badania lekarskiego jest ocena ogólnego rozwoju narządów płciowych, zwłaszcza w przypadku ciężkiego spodziectwa. Ma ona na celu stwierdzenie istnienia interseksualizmu lub innych zaburzeń różnicowania płci, a także zaburzeń hormonalnych.

Leczenie spodziectwa

Proces leczenia uzależniony jest od stopnia złożoności wady, a także schorzeń współwystępujących i ogólnego stanu zdrowia dziecka. Leczenie  chirurgicznej obejmuje przede wszystkim wytworzenie brakującego odcinka cewki,  korektę  nieprawidłowego ujścia zewnętrznego cewki oraz utworzenia go w anatomicznie prawidłowym miejscu, czyli na czubku żołędzi. Dodatkowo dokonuje się korekty ewentualnych zaburzeń współwystępujących np. wnętrostwa lub przygięcia (skrzywienia prącia w przebiegu spodziectwa). Operacja wykonywana jest przeważnie między 6. a 18. miesiącem życia, jednakże możliwe jest wykonanie jej w późniejszym okresie np. wieku przedszkolnym. Ze względu na częste współwystępowanie innych schorzeń, leczenie może przebiegać wieloetapowo. Urologia dziecięca dysponuje kilkoma technikami operacji tej wady, między innymi z wykorzystaniem błony śluzowej z policzka czy wewnętrznej strony napletka. Wyboru metody dokonuje lekarz na podstawie stopnia wady i współistnienia innych schorzeń. Jak każda interwencja chirurgiczna, operacja spodziectwa wiąże się z potencjalnymi powikłaniami, do których zalicza się głównie zwężenie cewki moczowej lub jej ujścia, a także blizny pooperacyjne. Od leczenia operacyjnego zależą zarówno efekty funkcjonalne (prawidłowe oddawanie moczu i niezaburzone funkcje seksualne w wieku dorosłym)  jak i anatomiczne (prawidłowy wygląd narządów płciowych). Istotnym elementem leczenia spodziectwa jest opieka w okresie pooperacyjnym, która obejmuje kontrolę prawidłowego rozwoju narządów płciowych oraz możliwie wczesne rozpoznanie powikłań pozabiegowych (np. zwężenie cewki). Z tego względu pacjenci dotknięci spodziectwem do okresu dorosłości powinni być okresowo poddawani badaniu urologicznemu przez lekarza pediatrę lub urologa.