Niepłodność męska - definicja

Niepłodnością określa się niemożność poczęcia dziecka przez aktywną seksualnie i niestosującą antykoncepcji parę w okresie jednego roku.

Częstość i przyczyny występowania niepłodności u mężczyzn

W chwili obecnej, krajach rozwiniętych jedna na cztery pary starająca się o dziecko nie może spłodzić potomstwa w okresie jednego roku. Niepłodność dotyczy w równym stopniu zarówno kobiet jak i mężczyzn, tzn. u 50% bezskuteczne starających się o ciążę par zaburzenia płodności diagnozowane są u mężczyzny. Często w przypadku bezdzietnych par problemy z płodnością obserwuje się u obojga partnerów.

Istnieje wiele przyczyn zaburzeń płodności u mężczyzn, są one zarówno pierwotne (wrodzone) jak i wtórne (nabyte, powstałe w trakcie życia pozapłodowego). U blisko 75% niepłodnych mężczyzn niepłodność jest idiopatyczna tj. bez konkretnej, uchwytnej przyczyny. Na pojawienie się niepłodności tego typu wpływ mogą mieć takie czynniki jak przewlekły stres, zaburzenia hormonalne wywołane zanieczyszczeniem środowiska, działanie wolnych rodników tlenowych czy też nieustalone zaburzenia genetyczne.

Do pozostałych przyczyn niepłodności męskiej zalicza się:

  żylaki powrózka nasiennego - krew zalegająca w obrębie powrózka nasiennego powoduje wzrost temperatury, która uszkadza spermatogenezę - produkcję plemników
  zakażenia układu moczowo-płciowego - zaburzające zarówno powstawanie plemników jak i chemiczne i fizyczne właściwości nasienia
  czynniki immunologiczne
  wrodzone zaburzenia - np. nieprawidłowości anatomiczne w układzie moczowo - płciowym takie jak wnętrostwo czy niedrożność dróg wyprowadzających plemniki i nasienie, choroby wrodzone takie jak mukowiscydoza czy zespół Kartagenera
  zaburzenia nabyte - np. powstałe wskutek urazu, skrętu jądra, guza itp.
  zaburzenia hormonalne - np. hipogonadyzm
  zaburzenia funkcji seksualnych - np. wytrysk wsteczny  lub problemy z erekcją

Często niepłodność diagnozowana jest u mężczyzn, którzy poddani są ekspozycji na różnego rodzaju toksyny, chemikalia, promieniowanie (np. ze względu na wykonywaną pracę). Problemy te dotyczą też mężczyzn, którzy wcześniej poddani byli leczeniu, których skutkiem ubocznym są uszkodzona produkcja plemników lub zaburzenia wzwodu i wytrysku (np. chemioterapia lub radioterapia onkologiczna, usunięcie gruczołu krokowego). Dodatkowymi czynnikami, które predysponują do zaburzeń płodności są m. in. ginekomastia (przerost gruczołu piersiowego) czy nieprawidłowości w obrębie drugorzędowych cech płciowych, które mogą wskazywać na zaburzenia hormonalne. Ponadto ryzyko problemów z płodnością stwarza ekspozycja na wysokie temperatury (np. zbyt gorące kąpiele) czy promieniowanie urządzeń elektrycznych (np. długotrwałe trzymanie laptopa na kolanach).

Rozpoznanie niepłodności męskiej

Badaniem wykonywanym w pierwsze kolejności jest badanie układu moczowo - płciowego, mające na celu wykrycie wad anatomicznych czy chorób przyczyniających się do problemów z płodnością, np. niezastąpione jądro czy żylaki powrózka nasiennego.

Jednakże podstawowym i najważniejszym badaniem w diagnozowaniu problemów z płodnością jest badanie nasienia, czyli tzw. spermiogram. O płodności mężczyzny decyduje nie tylko liczba plemników w nasieniu, ale również właściwości fizykochemiczne spermy, które istotnie wpływają na możliwości reprodukcyjne.
Poniższa tabela przedstawia standaryzowana wartości parametrów nasienia opracowane przez Światową Organizację Zdrowia.

Ze względu na zaburzony parametr nasienia rozpoznaje się najczęściej:

  oligospermię ( poniżej 20 milionów plemników/ml) lub azoospermię (całkowity brak plemników)
  astenozoospermię ( poniżej 50% ruchliwych plemników)
  teratozospermię ( poniżej 14% plemników o prawidłowej budowie)

Nierzadko rozpoznaje się dwa lub wszystkie powyższe odchylenia od normy.
 
Do pozostałych badań stosowanych w diagnostyce niepłodności męskiej zalicza się:

  badanie ultrasonograficzne jąder (USG)
  oznaczenie poziomu hormonów płciowych we krwi
  biopsja jądra
  badania genetyczne

Leczenie niepłodności męskiej

Niepłodność jest stanem, który można leczyć. W związku z tym, iż dotyczy ona zawsze pary, a nie pojedynczej osoby, terapii poddawani są oboje partnerzy (nawet wtedy, gdy problemy z płodnością zdiagnozowane są tylko u jednego z nich). Podstawą leczenia jest ustalenie przyczyny, która determinuje rodzaj terapii. Jeżeli jest to wada anatomiczna układu moczowo-płciowego to głównym punktem jest leczenie operacyjne, np. operacja żylaków powrózka nasiennego. Problemy hormonalne wymagają zwykle farmakologicznej stymulacji produkcji tych hormonów w organizmie lub też ich suplementacja. Zaburzenia funkcji seksualnych leczone są wieloma metodami, a ich celem jest przywrócenie możliwości prawidłowego odbywania stosunków płciowych. Bardzo istotnym elementem terapii jest usunięcie czynników środowiskowych upośledzających płodność takich jak ekspozycja na chemikalia, wysoką temperaturę czy promieniowanie. Nieprawidłowości w liczbie plemników w ejakulacie można leczyć farmakologicznie - w części przypadków udaje się podwyższyć liczbę plemników stosując lek o nazwie Klomifen. Coraz częściej stosuje się różnego rodzaju techniki wspomagania rozrodu takie jak inseminacja (umieszczenie nasienia mężczyzny w narządach płciowych kobiety, co zwiększa prawdopodobieństwo naturalnego zapłodnienia) lub zapłodnienie pozaustrojowe tzw. in vitro (laboratoryjne połączenie plemnika z komórką jajową i następnie umieszczenie zapłodnionego jaja w macicy kobiety). Wszelkiego rodzaju zaburzenia płodności wiążą się ponadto z problemami natury psychologicznej, dlatego kompleksowa terapia niepłodności powinna obejmować również pomoc psychologiczną.

Polecane artykuły:

  Diagnostyka i leczenie niepłodności u mężczyzn