Badanie ogólne moczu - opis badania ogólnego moczu i interpretacja wyniku

Badanie ogólne moczu jest jednym z najważniejszych badań laboratoryjnych wykorzystywanych codziennej diagnostyce medycznej. Badanie ogólne moczu jest proste i dostarcza wielu informacji na temat funkcji układu moczowego i jest źródłem wiedzy na temat funkcji innych narządów i układów. W skład badania ogólnego moczu wchodzą ocena fizykochemiczna i analiza mikroskopowa osadu moczu. Badanie ogólne moczu pobierane jest ze środkowego strumienia z zachowaniem zasad aseptyki.

Pobranie próbki do badania ogólnego moczu

W celu uzyskania wiarygodnych wyników konieczne jest pobranie próbki moczu w ściśle określony sposób. Badanie powinno być wykonane z porannego moczu to znaczy moczu oddanego po nocnym spoczynku. Pacjent oddający mocz do badania powinien być na czczo. Aby zapewnić wiarygodny wynik analizy konieczne jest oddanie moczu do czystego pojemnika. Pojemnik do wykonania badania ogólnego moczu nie musi być jałowy. Okolica ujścia zewnętrznego cewki moczowej zasiedlona jest przez różne balkterie dlatego konieczne jest omycie okolicy ujścia cewki ciepłą wodą z mydłem i wytarcie papierowym ręcznikiem. Postępowanie takie zmniajsza prawdopodobieństwo wystąpienia nieprawidłowości związanych z techniką pobrania materiału. Należy pamiętać, że próbka moczu powinna być oddane ze środkowego strumienia moczu - pierwsza porcja moczu oddawana jest do toalety, mocz ze środkowej porcji do pojemnika a pozostała objętość moczu do toalety. Pojemnik wystarczy wypełnić do 1/3 objętości. Mocz przeznaczony do wykonania badania ogólnego powinien być dostarczony do laboratorium w ciągu 2 godzin. Jeśli istnieje konieczność przechowywania moczu zaleca się zabezpieczenie próbki w temperaturze od 4 - 7 stopni.

Paramatry oceniane w badaniu ogólnym moczu

Barwa i wygląd makroskopowy moczu

Kolor i przejrzystość moczu może dostarczyć ważnych informacji na temat zdrowia pacjenta. Prawidłowy kolor moczu ma barwę wodojasną, słomkową lub jasnożółtą. Kolor moczu uzależniony jest od ilości wypijanych płynów, diety, stosowanych leków i obecności patologicznych składników takich jak hemoglobina, białko lub bilirubina. Mętny kolor moczu może być spowodowany obecnością fosforanów lub ropomoczu.

Odczyn pH moczu

Odczyn pH moczu dostarcza informacji na temat gospodarki kwasowo - zasadowej pacjenta i jest określany poprzez pomiar stężenia jonów wodorowych w analizowanej próbce moczu. Prawidłowe pH moczu wynosi poniżej 7,0. Rodzaj spożywanych pokarmów, schorzenia nerek lub choroby wpływające na gospodarkę kwasowo - zasadową mają istotny wpływ na pH moczu. Dieta stosowana przez pacjenta ma kluczowy wpływ na odczyn pH moczu. Zwiększone spożycie białka zwierzęcego powoduje zakwaszenie moczu, natomiast duża podaż produktów roślinnych przyczynia się do jego alkalizacji.

Ciężar właściwy moczu

Ciężar właściwy moczu uzależniony jest od stężenia i rodzaju rozpuszczonych w nim substancji. Za prawidłowy ciężar właściwy moczu uznaje się wartości w przedziale od 1,015 do 1,022 g/ml. Ilość wypijanych płynów oraz zawartość różnych substancji w moczu może powodować wahania ciężaru właściwego od 1,001 do 1,035 g/ml. Niski ciężar właściwy moczu może być spowodowany zwiększoną ilością wypitych przez pacjenta płynów a także w przypadku niewydolności nerek (utrata zdolności zagęszczania moczu) lub moczówki prostej. Wysoki ciężar właściwy moczu obserwowany jest u pacjentów odwodnionych lub w przypadku obecności w moczu nieprawidłowych substancji takich jak glukoza, białko, mannitol lub środki cieniujące wykorzystywane w diagnostyce radiologicznej.

Glukoza w badaniu ogólnym moczu

W prawidłowym badaniu ogólnym moczu glukoza jest nieobecna. Wśród najczęściej obserwowanych schorzeń powodujących obecność glukozy w moczu - glukozurię wymienia się cukrzycę typu 1, 2 lub u kobiet w ciąży (konieczna diagnostyka różnicowa w celu wykluczenia cukrzycy u ciężarnej). Przenikanie glukozy do moczu obserwuje się u pacjentów ze stężeniem glukozy w osoczu krwi przekraczającym 160 mg/dl lub u pacjentów z uszkodzoną funkcją cewek nerkowych.

Białko w badaniu ogólnym moczu

W warunkach prawidłowych białko wydalane jest z moczem w niewielkich ilościach, które nie przekraczają 250 mg w ciągu doby. Pojawienie się białka w moczu może być spowodowane dużym wysiłkiem fizycznym, gorączką lub ciążą. Białkomocz w III trymestrze ciąży jest często obserwowany wśród ciężarnych. Patologiczny białkomocz może być spwodowany uszkodzeniem kłębuszków lub kanalików nerkowych. Białkomocz może być objawem takich schorzeń jak niewydolność serca, cukrzyca, naciśnienie tętnicz, lub szpiczak mnogi. Obecność białka moczu jest powszechnie spotykana u pacjentów gorączkujących lub mających infekcę układu moczowego.

Bilirubina w badaniu ogólnym moczu

Bilirubina jest barwnikiem będącym końcowym produktem przemiany hemu - barwnika krwi uwolnionego z hemoglobiny. Fizjologiczne niszczenie erytrocytów odbywa się w śledzionie, szpiku kostnym i wątrobie. Bilirubina w moczu powoduje zmianę jego zabarwienia  i nadaje mu kolor żółty, pomarańczowy lub brunatny. Zwiększone stężenie bilirubiny obserwowane jest jednym z podstawowych objawów uszkodzenia funkcji wątroby i towarzyszy żółtaczce mechanicznej lub hemolitycznej.

Ketony w badaniu ogólnym moczu

Ciała ketonowe są pośrednimi produktami przemiany tłuszczów. W warunkach prawidłowych ciała ketonowe nie są obserwowane w badaniu ogólnym moczu. Obecność ketonów w moczu (aceton, kwas acetooctowy, kwas beta - hydroksymasłowy) mogą być obserwowane u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą, u pacjentów głodujących lub po nadużyciu alkoholu etylowego. Ciała ketonowe mogą się pojawić w moczu u osoby zdrowej, która nie spożywała posiłków przez kilka lub kilkanaście godzin.

Azotyny

W prawidłowym badaniu ogólnym moczu azotyny są nieobecne. Azotyny powstają w wyniku przekształcenia azotanów przez bakterie Gram ujemne. Bakterie Gram - ujemne są najczęstszym uropatogenem powodującym infekcje układu moczowego. Azotyny w badaniu ogólnym moczu są pośrednim objawem infekcji układu moczowego wywołanej przez bakterie Gram - ujemne.

Urobilinogen

Urobilinogen jest pochodną bilirubiny powstającą w świetle przewodu pokarmowego. Za powstanie urolbilinogenu odpowiedzialne są bakterie jelitowe. Zwiększone stężenie urobilinogenu obserwowane jest w przypadku upośledzonej funkcji wątroby, krwawienia do światła przewodu pokarmowego lub żóltaczki hemolitycznej.

Osad moczu

Erytrocyty

Erytrocyty to krwinki czerwone będące elementami morfotycznymi krwi odpowiedzialnymi za transport tlenu. Krwisty kolor moczu nazywany jest krwiomoczem. Obecność erytrocytów - krwinek czerwonych w badaniu ogólnym moczu nazywany jest krwinkomoczem. Krwinkomoczem nazywa się obecność powyżej 4 erytrocytów w polu widzenia. Erytrocyty w moczu mogą pochodzić z każdego piętra układu moczowego i mogą mieć różne pochodzenie. Erytrocyty mogą pojawić się w moczu w przypadku cewkowego i kłębuszkowego uszkodzenia nerek. Kamica moczowa, infekcje układu moczowego i nowotwory są najczęstszymi przyczynami krwinkomoczu. Wygląd erytrocytów w badaniu ogólnym moczu sugeruje ich pochodzenie. Erytrocyty wyługowane są pochodzenia nerkowego natomiast erytrocyty świeże pochodzą z dolnego piętra układu moczowego.

Leukocyty

Leukocyty to inaczej krwinki białe będące elementami morfotycznymi krwi odpowiedzialnymi za odporność organizmu. Obecność 2 - 4 leukocytów w polu widzenia uważa się za normę. Najczęstszą przyczyną podwyższonej ilości leukocytów w moczu są ostre lub przewlekłe stany zapalne układu moczowego. Obecność powyżej 5 leukocytów w polu widzenia nazywana jest leukocyturią a leukocyturia z towarzyszącym zmetnieniem moczu określana jest jako ropomocz.

Nabłonki

Nabłonki płaskie mogą być stwierdzone w badaniu ogólnym moczu i pochodzą z układu moczowego lub dróg rodnych u kobiet.

Kryształy

Kryształy występują mogą występować u osób zdrowych i chorych. Rodzaj kryształów stwierdzonych w badaniu ogólnym moczu może sugerować skład złogów nerkowych u pacjentów z kamicą nerkową. W badaniu ogólnym moczu osób zdrowych mogą występować kryształy kwasu moczowego, szczawianu lub fosforanu wapnia. Niektóre schorzenia metaboliczne powodują pojawienie się charakterystycznych kryształów w badaniu ogólnym moczu. Cystynuria jest jednym ze schorzeń, które przebiega z pojawieniem się patologicznych kryształów w moczu.

Wałeczki

Polecane artykuły

  Azotyny w badaniu ogólnym moczu
  Najczęstsze przyczyny krwiomoczu
  Posiew moczu - wykonanie i interpretacja

Polecane filmy

  Budowa i funkcja układu moczowego
  Zielony laser w leczeniu łagodnego przerostu gruczołu krokowego
  Zapalenie pęcherza moczowego - objawy, rozpoznanie i leczenie
  Antybakteryjne działanie żurawiny w infekcjach układu moczowego
  Cewnik Foley'a - zakładanie cewnika Foley'a
  Bakteria Escherichia coli - budowa