Wodniak jądra – łac. Hydrocele testis

Wodniak jądra jest zbiornikiem surowiczego płynu zgromadzonego między błoną ścienną i trzewną osłonki pochwowej jądra (tunica vaginalis). Wodniaki jądra dzielone są na wrodzone i nabyte. Objętość surowiczego płynu waha się od kilku do kilkuset mililitrów. Kolor płynu jest zmienny. Najczęściej jest wodojasny lub bursztynowy. W wodniakach pourazowych lub w przebiegu innych patologii (po urazie, skręcie jądra lub guzie jądra) może być z domieszką krwi.

Wrodzony wodniak jądra występuje u około 5-6 % noworodków płci męskiej. 10% wrodzonych wodniaków jądra występuje obustronnie. Powodem gromadzenia się płynu surowiczego w obrębie osłonek jądra jest niezarośnięcie wyrostka pochwowego. Jądra pod koniec rozwoju płodowego zstępują z jamy brzusznej do worka mosznowego pociągając za sobą wypustkę otrzewnej – wyrostek pochwowy. Lokalizacja jąder w mosznie zapewnia im niższe ciśnienie i temperaturę od tych panujących w jamie brzusznej.  Wyrostek pochwowy u części małych chłopców pozostaje otwarty co powoduje swobodne przepływanie płynu surowiczego wodniaka do jamy otrzewnej. Często rodzice zgłaszają powiększanie lub zmniejszanie wodniaka jądra w zależności od aktywności fizycznej dziecka. U większości pacjentów pod koniec 1 – 2 roku życia kanał ulega samoistnemu zamknięciu a wodniak wchłania się. W przypadku kiedy wodniak jądra nie ulega samoistnemu wchłonięciu nazywany jest on wodniakiem niekomunikującym. Wodniaki jądra, które nie ulegną samoistnemu wchłonięciu do 2 roku życia wymagają leczenia operacyjnego.

Nabyty wodniak jądra – jest najczęściej powikłaniem zapalenia jądra, najądrza lub wynikiem urazu. Może występować po operacjach przepukliny pachwinowej lub po laparoskopowej operacji żylaków powrózka nasiennego. Przyczyną powstawania wodniaka nabytego jest zaburzenie równowagi między powstawaniem a wchłanianiem płynu przez osłonkę pochwową jądra. Zdecydowana większość nabytych wodniaków jądra ma nieustaloną etiologię.

Diagnostyka różnicowa wodniaka jądra

Zanim postawi się rozpoznanie, że powiększenie moszny jest spowodowane wodniakiem jądra konieczne jest wykluczenie innych chorób powodujących powiększenie moszny. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić raka jądra, przepuklinę mosznową, zapalenie jądra i najądrza oraz obrzęki naczyniopochodne w przypadku podejrzenia obustronnego wodniaka jądra.

Rozpoznanie wodniaka jądra

Badanie przedmiotowe i USG moszny stanowią podstawę rozpoznania wodniaka jądra. Wodniak jądra powoduje niebolesne powiększenie moszny a skóra moszny ma prawidłowe ucieplenie i kolor. W badaniu USG widoczne jest prawidłowe jądro otoczone płynem. W zależności od etiologii wodniaka jądra płyn może być jednorodny lub niejednorodny. W wodniakach pozapalnych bardzo często obserwuje się gęsty płyn z domieszką białka i elementów białkowych.

Fot. Klasyczny obraz wodniaka jądra w USG moszny.

Leczenie wodniaka jądra

Wodniak jądra leczony jest operacyjnie. Podstawowymi zabiegami są: operacja sposobem Winkelmanna i Bergamanna. Szczegółowe opisy operacji wodniaka jądra można znaleźć w artykule: Operacja wodniaka jądra.

Wodniak jądra a rak jądra

Pacjenci często zadają pytanie czy wodniak zwiększa ryzyko wystąpienia raka jądra. Wodniak jądra nie jest czynnikiem ryzyka wystąpienia raka jądra, jednak ze względu na brak możliwości palpacyjnego zbadania jądra może być przyczyną opóźnienia rozpoznania w przypadku raka jądra ze współistniejącym wodniakiem.