Leczenie raka prostaty - przegląd metod leczenia raka gruczołu krokowego

Wcześnie wykryty rak gruczołu krokowego jest wyleczalny. W przypadku choroby zaawansowanej odpowiednie leczenie może opóźnić jej rozwój i poprawić komfort życia. Wybór metody leczenia raka prostaty jest uzależniony od wielu czynników i zawsze jest indywidualną decyzją lekarza i pacjenta. Metoda leczenia raka prostaty zależy między innymi od wieku pacjenta, stopnia zaawansowania choroby, złośliwości nowotworu i współistniejących schorzeń.
Rak prostaty - adenocarcinoma prostatae rośnie wolno. We wczesnych stadiach zaawansowania czas podwojenia masy nowotworu przekracza 2 lata. Leczenie raka ograniczonego do stercza pozostaje tematem nieustających kontrowersji. Kontrowersje wynikają z faktu, że w tym stadium zaawansowania rozwój choroby jest powolny, progresja późna, a przeżycie długie. Zwolennicy obserwacji argumentują, że u ponad 90% chorych choroba nie doprowadza do śmierci nawet po wystąpieniu progresji, a brak jest sposobu na wyselekcjonowanie tych, którym leczenie mogłoby przynieść korzyść. Zwolennicy leczenia radykalnego zwracają słusznie uwagę, że jedynie leczenie raka ograniczonego do stercza może zakończyć się wyleczeniem, a najlepszą profilaktyką rozsiewu jest operowanie chorych w jak najwcześniejszym stadium choroby.

Baczna obserwacja - WaWa - od ang. watchful waiting –  sposób leczenia zachowawczego polegający na objęciu chorego aktywnym nadzorem w celu opóźnienia leczenia do czasu, w którym staje się ono konieczne. Metoda ta stosowana jest przeważnie u pacjentów powyżej 70 roku życia ze spodziewanym czasem przeżycia poniżej 10 lat. Rak prostaty jest nowotworem wolno rozwijającym się a pacjenci obciążeni umierają często z przyczyn innych niż rak prostaty.

Prostatektomia radykalna – operacja polegająca na chirurgicznym usunięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi i zespoleniem pęcherza moczowego z cewką moczową. Operację wykonuje się najczęściej z dostępu załonowego lub laparoskopowo. Badania dowodzą, że prostatektomia radykalna jest obecnie jedyną metodą leczenia raka ograniczonego do stercza, zapewniającą lepsze przeżycie dla raka od przeżycia uzyskiwanego przy leczeniu zachowawczym. Wśród powikłań prostatektomii radykalnej wymienia się zaburzenia wzwodu, nietrzymanie moczu o różnym stopniu nasilenia a także zwężenie zespolenia pęcherzowo – cewkowego.

Radioterapia – naświetlanie może być skuteczną metodą leczenia u chorych na raka ograniczonego do stercza lub zaawansowanego miejscowo (bez przerzutów). Radioterapia stosowana jest u pacjentów, których stan ogólny nie pozwala na przeprowadzenie operacji lub u tych, którzy nie wyrażają zgody na zabieg. Wśród powikłań radioterapii radykalnej wymienia się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i układu moczowego. Luźne stolce, bolesne parcie na stolec, bóle krocza występują u blisko 50 % pacjentów leczonych radioterapią. Około 60 % pacjentów po radioterapii zgłasza bolesne parcia na mocz, pieczenie przy oddawaniu moczu. U mężczyzn zdarza się calkowite zatrzymanie moczu wymagające założenia cewnika do pęcherza moczowego. Dolegliwości wymienione powyżej ustępują z reguły po odpowiednim leczeniu zachowawczym. Wśród powikłań wymienia się także impotencję i przewlekłe zapalenie śluzówki odbytnicy. Rozwój techniki pozwolił na wprowadzenie mniej inwazyjnych metod, które dają mniejszy odsetek powikłań. Do metod mniej inwazyjnych zalicza się :

    Trójwymiarowa radioterapia konformalna (3D CRT) – dzięki rozwojowi metod obrazowania, oznaczania markerów nowotworowych i technik wykonywania biopsji, coraz dokładniej określany jest stopień zaawansowania klinicznego raka prostaty. Pozwala to na wizualizację przestrzenną ogniska raka w sterczu a co za tym idzie dawka promieniowania może być precyzyjnie określona z oszczędzeniem otaczających tkanek.
    Brachyterapia – napromieniowanie śródtkankowe polega na wprowadzeniu do prostaty niewielkich ziaren (seeds) radioaktywnych (Iryd-92, Pallad-103 lub J-125). Ziarna rdioaktywne wprowadzane są pod kontrolą TRUS lub CT. Nowocześniejsze metody napromieniowania śródtkankowego nie wymagają wprowadzania ziaren radioaktywnych do stercza.

Hormonoterapia  - w leczeniu zaawansowanego raka prostaty z przerzutami odległymi leczeniem z wyboru jest hormonoterapia. Obecność testosteronu jest niezbędna do rozwoju raka stercza. Każde leczenie prowadzące do zmniejszenia stężenia testosteronu w surowicy określa się mianem leczenia hormonalnego.
Leczenie to stosowane jest także u pacjentów z rakiem prostaty zaawansowanym miejscowo a także u  chorych, którzy nie wyrazili zgody na prostatektomię lub radioterapię. Rak prostaty jest nowotworem hormonozależnym ( w latach czterdziestych XX wieku Huggins i Hodges otrzymali nagrodę Nobla za odkrycie hormonozależności raka gruczołu krokowego). Rozwój raka prostaty stymulowany jest przez androgeny więc leczenie prowadzące do zmniejszenia ich stężenia powoduje zahamowanie progresji raka. Leczenie hormonalne nie prowadzi do wyleczenia tylko do zmniejszenia masy nowotworu i zahamowania jego rozwoju. Stosowanych jest kilka opcji leczenia hormonalnego :

    Analogi LH-RH (kastracja farmakologiczna) – u zdrowego mężczyzny podwzgórze wydziela gonadoliberynę – hormon odpowiedzialny za uwalnianie hormonu luteinizującego przez przysadkę. Hormon luteinizujący (LH) pobudza jądra do uwalniania testosteronu. Leki tej grupy podawane są w formie zastrzyków podskórnych lub domięśniowych co 30 dni lub co 3 miesiące (formy o przedłużonym uwalnianiu). Rozpoczęcie stosowania analogów LH-RH wiąże się z pojawienia się efektu flary (flare up syndrome) – przejściowy wzrost poziomu testosteronu, który może powodować u pacjenta nasilenie bólów kostnych, progresję choroby, pojawienie się uderzeń gorąca). Postępowaniem z wyboru, które pomaga zminimalizować efekt flary jest wcześniejsze włączenie preparatów antyandrogenowych.
    Antyandrogeny – grupa leków, których działanie zawdzięcza się na zablokowaniu receptorów androgenowych. Dzięki temu efekt działania testosteronu na komórki raka prostaty jest zahamowany.
    Orchidectomia obustronna – (kastracja chirurgiczna) - chirurgiczne usunięcie jąder. Metoda ta pozwala bezpośrednio wyeliminować z krążenia większość testosteronu.
    Maksymalna blokada androgenowa – polega na równoczesnym włączeniu do leczenia kastracji chirurgicznej lub kastracji farmakologicznej (analogi LH-RH) z antyandrogenami. Założeniem tej metody leczenia jest zahamowanie uwalniania testosteronu z jąder i zablokowania jego działania w komórkach nowotworowych).
    Minimalna blokada androgenowa – leczenie kombinowane polegające na stosowaniu finasterydu z antyandrogenem. Stosowanie takiego sposobu leczenia można uznać za uzasadnione na początku hormonalnego leczenia aktywnych seksualnie chorych na raka prostaty o małej objętości i bez przerzutów.

Po około 2 latach od wprowadzenia hormonoterapii pojawia się zjawisko hormonooporności raka prostaty. U pacjentów z hormonoopornym rakiem prostaty (HRPCa) stosowana jest chemioterapia.

Polecane artykuły

 Prostatektomia radykalna - operacja usunięcia gruczołu krokowego - opis zabiegu
 Film przedstawiający prostatektomię radykalną - operacja klasyczna
Film przedstawiający prostatektomię radykalną wykonaną sposobem laparoskopowym
Film przedstawiający prostatektomię radykalną przeprowadzoną robotem da Vinci
Animacja poglądowa na temat prostatektomii radykalnej