Hormonooporny rak gruczołu krokowego - HRPC - Hormonooporny rak prostaty - HRPC - Hormone Refractory Prostate Cancer

Rak gruczołu krokowego jest jednym z najczęstszych nowotworów u mężczyzn w wieku 60 - 75 lat. Leczenie radykalne raka gruczołu krokowego jest możliwe u pacjentów z chorobą ograniczoną do stercza i polega na chirurgicznym usunięciu stercza wraz z pęcherzykami nasiennymi lub radioterapii. Radioterapia może być wykonana sposobem konwencjonalnym z pól zewnętrznych lub poprzez brachyterapię (napromienianie śródtkankowe).

W przypadku zaawansowania choroby, w którym leczenie radykalne nie jest możliwe lub w przypadku gdy pacjent nie wyraża na nie zgody leczeniem z wyboru jest hormonoterapia. Podstawową grupą leków w hormonoterapii są analogi LH - RH, które działając na oś podwzgórze - przysadka obniżają stężenie męskich hormonów płciowych produkowanych przez jądra. Rak prostaty jest nowotworem hormonozależnym co oznacza, że do rozwoju komórek nowotworowych niezbędny jest testosteron produkowany przez jądra. Rozwój nowotworu stymulowany jest przez androgeny przez co zmniejszenie ich stężenia w surowicy krwi powoduje zahamowanie progresji raka.

Stosowanie leków z grupy analogów LH - RH nazywane jest kastracją farmakologiczną. U zdrowego mężczyzny podwzgórze wydziela gonadoliberynę - hormon powodujący wydzielanie hormonu luteinizującego (LH) przez przysadkę. LH stymulując jądra powoduje wzrost uwalniania testosteronu do krwi.

Hormonoterapia u pacjentów z zaawansowanym rakiem stercza jest postępowaniem, którego skuteczność wyczerpuje się po około 24 miesiącach (18 - 24 miesięcy).

Komórki raka prostaty w początkowej fazie można podzielić na trzy frakcje :

- komórki bezwzględnie zależne od androgenów - bez androgenów ulegają obumarciu
- komórki względnie zależne od androgenów, które bez obecności androgenów przestają ulegać podziałom, jednak nie ulegają obumarciu
- komórki niezależne od androgenów, których prawidłowe funkcjonowanie uniezależnione jest od androgenów

Hormonoterapia jest leczeniem paliatywnym i nie prowadzi do wyleczenia pacjenta. Celem hormonoterapii jest zahamowanie progresji choroby i polepszenie komfortu życia pacjenta. Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Urologicznego rozpoznanie hormonoopornego raka stercza u pacjenta można postawić w przypadku :

- wzrost stężenia swoistego antygenu sterczowego PSA w surowicy krwi o minimum 50% w stosunku do najniższego obserwowanego stężenia PSA podczas hormonoterapii. Warunkiem jest wzrost PSA w trzech kolejnych pomiarach w odstępach dwutygodniowych
- utrzymywanie się kastracyjnego poziomu testosteronu
- progresja zmian przerzutowych w kościach i tkankach miękkich
- progresja biochemiczna pomimo odstawienia antyandrogenów

U pacjentów z progresją choroby, u których stososwano pełną blokadą androgenową (MAB) postępowaniem z wyboru jest odstawienie antyandrogenu. Korzystny efekt takiego manewru - spadek stężenia PSA obserwowany jest u 15 do 35% chorych po upływie 14 - 30 dni. Korzystny efekt odstawienia antyandrogenu związany jest z mutacją genów kodujących receptory dla androgenów. Po pewnym czasie od włączenia ich do terapii dochodzi do sytuacji, w której antyandrogen wykazujący działanie hamujące wykazuje działanie pobudzające receptory dla androgenów. W przypadku pozytywnej odpowiedzi na odstawienie antyandrogenu przeciętny czas