Brachyterapia - radioterapia wewnętrzna

Brachyterapia wykorzystuje promieniowanie o wysokiej energii do niszczenia komórek nowotworowych. Ogólna zasada brachyterapii polega na wprowadzeniu izotopu promieniotwórczego do guza nowotworowego. Brachyterapia nazywana bywa radioterapią kontaktową ze względu na bezpośredni kontakt pomiędzy źródłem promieniowania a tkanką naświetlaną. Brachyterapia raka gruczołu krokowego polega na umieszczeniu w gruczole krokowym ziaren radioaktywnych. Brachyeterapia HDR jest bardziej nowowczesną formą brachyterapii polegającą na wprowadzeniu do stercza igieł z radioizotopem  w czasie zabiegu, które następnie są usuwane.

Przygotowanie pacjenta do brachyterapii

Przygotowanie pacjenta do brachyterapii poprzedzone jest badaniami obrazowymi, które pozwalają na precyzyjne określenie struktury anatomicznej i stosunków przestrzennych gruczołu krokowego. Do standardowych badań obrazowych poprzedzających brachyterapię wymienia się: USG transrektalne, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Diagnostyka obrazowa poprzedzające brachyterapię pozwalają na określenie objętości gruczołu krokowego i obliczenie ilości radioaktywnych ziaren niezbędnych do uzyskania efektu terapeutycznego.

Przed brachyterapią konieczne jest określenie klinicznego zaawansowania nowotworu i wykluczenie przerzutów. Na 7 - 12 dni przed brachyterapią u pacjenta wykonuje się transrektalne USG - TRUS, w czasie którego oceniana jest budowa gruczołu krokowego i otaczających go struktur. USG transrektalne pozwala na precyzyjne określenie objętości gruczołu krokowego. W dniu poprzedzającym zabieg i w dniu zabiegu wykonywane są wlewki doodbytnicze mająca za zadanie oczyszczenie jelita grubego z zalegającego stolca.

Wskazania do brachyterapii

Podstawowym kryterium kwalifikacji pacjenta z rakiem gruczołu krokowego do brachyterapii jest niskie wyjściowe stężenie swoistego antygenu sterczowego - PSA, wysoki stopień zróżnicowania w klasyfikacji Gleasona oraz niski stopień zaawansowania klinicznego TNM.

Brachyterapia LDR - metoda z wykorzystaniem ziaren radioaktywnych

    rak gruczołu krokowego w stopniu zaawansowania cT1b - T2a N0 M0
    suma Gleasona poniżej 6 (7)
    wyjściowe stężenie PSA poniżej 10 ng/ml
    gruczoł krokowy o objętości poniżej 50 ml
    objawy ze strony układu moczowego ocenione na mniej niż 12 punktów w skali IPSS
    mniej niż połowa rdzeni z biopsji zajętych przez raka

Braychterapia HDR - żródło promieniowania zostaje usunięte po zabiegu

    dowolny poziom swoistego antygenu sterczowego - PSA
    Dowolna wynik w sumie Gleasona
    dowolna objętość gruczołu krokowego
    brak szczególnych przeciwwskazań w kontekście skali IPSS
    stopień zaawansowania w skali TNM niższy niż T3

Przeciwwskazania do brachyterapii

Brachyterapia jako metoda leczenia raka gruczołu krokowego nie jest polecana u pacjentów z przerzutami, wysokimi wartościami PSA - ponad 20 ng/ml oraz wysokimi wartościami sumy Gleasona - ponad 7. Dodatkowym ograniczeniem w kwalifikacji pacjenta do brachyterapii jest objętośc gruczołu krokowego. Idealnym kandydatem do brachyterapii jest pacjent, u którego objętość gruczołu krokowego jest mniejsza niż 50 cm3. Objawy dyzuryczne u pacjentów z rakiem prostaty również są przeciwskazaniem do brachyterpii. Objętość gruczołu krokowego po wprowadzeniu radioizotopu może spowodować zwiększenie objętośći stercza co nasili problemy z oddawaniem moczu. Brachyterapia nie jest zalecana u pacjentów po przezcewkowej resekcji gruczołu krokowego ze względu na większe prawdopodobieństwo wystąpienia nietrzymania moczu.

Brachyterapia wykonywana jest w znieczuleniu regionalnym lub ogólnym. Wyróżnia się dwie odmiany brachyterapii.

Brachyterapia LDR - rodzaj brachyterapii polegający na wprowadzeniu przez skórę do gruczołu krokowego ziaren radioaktywnego izotopu. Ziarna wprowadzane są do stercza przez skórę krocza. Najczęściej stosowanym izotopem radioaktywnym w brachyterapii LDR jest Jod 125 lub Pallad 103. Wprowadzone do gruczołu krokowego ziarna radioaktywne uwalniają niewielkie dawki promieniowania radioaktywnego. Ilość implantowanych ziaren jest różna i waha się od 30 do 100. Często stosowanym schematem leczniczym jest połączenie brachyterapii LDR z napromieniowaniem z pól zewnętrznych. Połączenie obu technik może przynieść korzystne efekty u pacjentów z wysokimi wartościami sumy Gleasona. Ziarna radioaktywne nie są usuwane z gruczołu krokowego. Brachyterapia LDR trwa około godziny.

Jak ustalane jest miejsce implantacji radioaktywnego ziarna?

Brachyterapia LDR wykonywana jest pod kontrolą transrektalnego USG. Do odbytnicy wprowadzana jest głowica transrektalna, która pozwla na uwidocznienie echostruktury gruczołu krokowego.

Brachyterapia HDR - nowocześniejsza odmiana bachyterapii polegająca na wprowadzeniu do gruczołu krokowego specjalnych igieł, przez które wprowadzany jest izotop radioaktywny - Iryd. Brachyterapia HDR ma znaczenie uzupełniające po teleradioterapii. W niektórych przypadkach brachyterapia HDR może być jedyną metodą leczenia radykalnego raka stercza. Naświetlanie trwa od 5 do 20 minut po czym igły z izotopem usuwane są z gruczołu krokowego. Z reguły wykonywane są 3 zabiegi w odstępach kilkudniowych. Brachyterapia HDR łączona jest z naświetlaniem z pól zewnętrznych, co pozwala na ograniczenie działań nieporządanych promieniowania radioaktywnego i kumulację dawki w obrębie gruczołu krokowego.

Brachyterapia a radioterapia konformalna

Brachyterapia jest prostszą procedurą w porównaniu do radioterapii z pól zewnętrznych. Leczenie w większości przypadków ograniczone jest do dwóch sesji - planowania i implantacji izotopów.

Powikłania brachyterapii

Brachyterapia może powodować odczyn popromienny cewki moczowej, który może utrzymywać się przez kilka miesięcy po zabiegu. Obrzęk stercza po brachyterapii może nasilić dolegliwości ze strony gruczołu krokowego z zatrzymaniem moczu włącznie. Czasami konieczne jest założenie cewnika Foley'a do pęcherza moczowego. Odczyn popromienny w odbytnicy może być przyczyną krwawienia z odbytu. Brachyterapia powoduje podobne działania niepożądane co radioterapia z pól zewnętrznych.

Brachyterapia a prostatektomia radykalna

Nie obserwuje się istotnych różnic w efektach leczenia niskozróżnicowanego raka stercza metodami prostatektomii radykalnej, brachyterapii lub teleradioterapii. Brachyterapia cechuje się znacznie mniejszą ilością zaburzeń oddawania moczu w porównaniu do prostatektomii radykalne. Brachyterapia w mniejszym stopniu wpływa na potencję pacjenta.

Opieka nad pacjentem po brachyterapii

Pacjent opuszczający oddział po radioterapii otrzymuje receptę na 7 dniową antybiotykoterapię. Czasami u pacjentów po radioterapii występuje zatrzymanie moczu wymagające założenia cewnika Foley'a. W większości przypadków udaje sięusunąć cewnik po kilku lub kilkunastu dniach utrzymywania w pęcherzu. Bardzo istotnym elementem opieki nad chorym po brachyterapii jest odpowiednia higiena krocza - opatrunki jałowe.

Podstawową kwestią w kontroli pacjenta po radioterapii są okresowe kontrole stężenia PSA. Przez pierwsze dwa lata po radioterapii zaleca się oznaczanie kontrolnego PSA co 3 miesiące. Stężenie PSA po brachyterapii osiąga nadir (najniższe stężenie PSA po naświetlaniu) po okresie kilku miesięcy a nawet lat.

Polecane artykuły

    Rak gruczołu krokowego - metody leczenia
    Znaczenie PSA w diagnostyce i leczeniu raka stercza
    Prostatektomia radykalna jako metoda radykalnego leczenia raka gruczołu krokowego
    Skala IPSS nasilenia dolegliwości ze strony gruczołu krokowego
    Skala Gleasona
Polecane filmy

    Brachyterapia - animacja