Znaczenie PSA w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego

PSA - swoisty antygen sterczowy jest glikoproteiną produkowaną przez komórki nabłonkowe gruczołu krokowego. Śladowe ilości produkowane sa przez pęcherzyki nasienne i nabłonek pęcherza moczowego. Największe stężenie PSA stwierdza się w gruczole krokowym i spermie. Stężenie PSA powinno być oznaczane co 12 miesięcy u każdego mężczyzny po 50 roku życia. W przypadku pacjentów, których krewni pierwszego stopnia mieli rozpoznanego raka stercza oznaczanie PSA powinno być wyknoywane już po 40 roku życia.

Jak wygląda oznaczenie PSA

Aby oznaczyć poziom PSA w surowicy wystarczy pobrać niewielką ilość krwi żylnej. Oznaczenie poziomu PSA w zależności od laboratorium trwa kilka godzin do kilku dni. Nie jest wymagane jakiekolwiek przygotowanie ze strony pacjenta.

Co oznacza PSA wolne i PSA całkowite

Około 90% PSA przenikającego do krwi występuje w formie wolnej - fPSA (od angielskiego określenia free PSA). PSA całkowite jest sumą stężeń PSA wolnego - fPSA i związanego z alfa-1-chymotrypsyną. Podział PSA na frakcje pozwala na większą czułość diagnostyczną u pacjentów z podejrzeniem raka prostaty. Wskaźnik fPSA/PSAcałkowite jest istotnie niższy u pacjentów z rakiem stercza.

Oznaczanie PSA po prostatektomii radykalnej

Oznaczenie PSA powinno być wykonane nie wcześniej niż 4 tygodnie po operacji. Najczęściej zaleca się oznaczenie PSA 4 - 6 tygodni po zabiegu. Długi czas po operacji wymagany do wykonania kontrolnego poziomu PSA związany jest z okresem połowicznego rozpadu PSA, który wynosi 2,3 dnia. Wartość graniczną PSA po prostatektomii radykalnej określono na 0,2 ng/ml.

Oznaczanie PSA po radioterapii radykalnej

Obniżenie PSA po radioterapii radykalnej obserwowane jest po kilku lub kilkunastu miesiącach od naświetlania. Najniższą wartość po RT obserwuje się po około 24 miesiącach. Za wznowę biochemiczną po radioterapii radykalnej uznaje się trzykrotny wzrost poziomu PSA potwierdzony w trzech kolejnych badaniach laboratoryjnych. Wartością odcięcia jest najniższe stężenie PSA uzyskane po RT. Wielu autorów uważa, że podstawę rozpoznania wznowy biochemicznej stanowi dwukrotne oznaczenie stężenia PSA powyżej 2 ng/ml/.

Oznaczanie PSA w czasie hormonoterapii raka gruczołu krokowego

Włączenia leczenia hormonalnego powoduje szybki spadek stężenia PSA. Obniżenie PSA spowodowane jest przez spadek stężenia testosteronu w surowicy. Leczenie hormonalne - antyandrogen i analog LH-RH nazywane też pełną blokadą androgenową (MAB - maximum androgen blokade, CAB - complete androgen blockade) pozwala kontrolować rozwój raka przez około 2 lata. Po tym czasie u większości pacjentów dochodzi do wznowy biochemicznej. U części z nich poprzez odstawienie antyandrogenu udaje się uzyskać poprawę jednak zdecydowana większość rozija cechy raka hormonoopornego - HRPCa.