Jak przebiega wizyta u ginekologa?

Wizyta u ginekologa, zwłaszcza, jeśli odbywa się po raz pierwszy, może wywoływać stres i obawy. Wynika to w dużej mierze z niewiedzy, jak przebiega taka wizyta. Samo badanie ginekologiczne również może być źródłem niepokoju czy lęku. Żadna inna wizyta lekarska u innych specjalistów nie wywołuje tyle emocji, ale też charakter wizyty ginekologicznej i poruszane tematy są bardzo intymne. Ginekolog jest lekarzem jak każdy inny lekarz i należy starać się traktować kontrolne wizyty ginekologiczne jako normalne badania lekarskie. Aby zmniejszyć stres przed wizytą, warto wiedzieć, jak będzie ona przebiegała, o co może zapytać lekarz i jak można się do niej przygotować.

Kiedy należy zgłosić się do ginekologa?

Przyjmuje się, że każda dziewczyna po pierwszej miesiączce (menarche) powinna zgłosić się na pierwszą kontrolną wizytę lekarską. Ginekolog oceni, czy dojrzewanie przebiega prawidłowo, zbierze podstawowy wywiad, odpowie na ewentualne pytania i niejasności. Jeżeli nic nie odbiega od normy, nie ma powodu, by wizyty musiały być regularne. Kolejną wizytę należy zaplanować, kiedy pacjentka będzie chciała rozpocząć współżycie lub właśnie je rozpoczęła. Lekarz pomoże jej wybrać odpowiednią metodę antykoncepcji, pobierze też wymaz z szyjki macicy na tzw. cytologię. Jest to o tyle ważne, że ocena wymazu stanowi profilaktykę raka szyjka macicy. Od tego momentu należy ją wykonywać regularnie, najlepiej raz w roku przy okazji badania kontrolnego. Pierwsza wizyta u ginekologa powinna odbyć się również w przypadku, kiedy dziewczyna, która osiągnęła już wiek 16 lat, nadal nie miesiączkuje. Stan ten nazywamy pierwotnym brakiem miesiączki (amenorrhea primaria) i trzeba dążyć do postawienia rozpoznania. Czasem może wynikać on z wad anatomicznych (zarośnięcie błony dziewiczej, przegroda poprzeczna macicy i pochwy, brak wykształcenia wewnętrznych narządów płciowych), ale też zaburzeń hormonalnych. Najczęstszym powodem braku pojawienia się pierwszej miesiączki jest podwzgórzowy brak miesiączki. Stan ten wywołany jest zwykle drastycznym odchudzaniem i w konsekwencji niską zawartością tłuszczu w procentowej masie ciała.

Minimalna ilość tkanki tłuszczowej potrzebna do rozpoczęcia miesiączkowania wynosi 22%. Z kolei nieregularne miesiączki, występujące do dwóch lat od pierwszego krwawienia, są wariantem normy. Cykle w tym czasie są przeważnie bezowulacyjne. Jeśli poza tym dojrzewanie przebiega prawidłowo (rozwijają się drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe), to nie ma powodu do niepokoju. Dopiero po tym czasie należy szukać przyczyny nieregularnych cykli.

Wywiad ginekologiczny

Prawidłowe zabranie wywiadu często wnosi więcej niż badanie z użyciem najbardziej zaawansowanych technik diagnostycznych. Bardzo ważna jest odpowiednia atmosfera i poczucie komfortu dla pacjentki. Tylko wtedy zebrany wywiad ma szansę być pomocny, a pacjentka szczerze odpowie na wszystkie pytania, bez poczucia skrępowania. Zadawane pytania różnią się od wielu czynników:

    czy jest to pierwsza wizyta w danym gabinecie,
    wieku pacjentki,
    objawów, dolegliwości,
    chorób towarzyszących, przyjmowanych leków,
    przebytych operacji

Lekarz zakładając kartę pacjentki, pyta oczywiście o dane osobowe, wiek wystąpienia pierwszej miesiączki oraz pierwszy dzień ostatniego krwawienia. Warto wcześniej przygotować sobie kalendarzyk z zaznaczonymi terminami miesiączek. Ginekolog będzie mógł dzięki temu ocenić regularność cykli. Zapyta o charakter krwawienia, plamienia między miesiączkami, upławy i wydzielinę z pochwy. Kolejnymi podstawowymi zagadnieniami są pytania dotyczące chorób i przyjmowanych na stałe leków. Do leków zaliczamy również tabletki antykoncepcyjne, o czym wiele kobiet zapomina. Z chorób, o które najczęściej pytają ginekolodzy i położnicy, należy wymienić:

    nowotwory, zwłaszcza rak szyjki macicy, jajnika, piersi, endometrium,
    mięśniaki, torbiele jajnika,
    powikłania zakrzepowo-zatorowe (m.in. udar mózgu, zatorowość płucna, zakrzepica żył głębokich, zawał),
    nadciśnienie tętnicze,
    cukrzyca i nietolerancja glukozy (również cukrzyca ciężarnych),
    choroby wątroby,
    choroby tarczycy,
    żylaki kończyn dolnych

Ginekolog zapyta też o występowanie wyżej wymienionych chorób w najbliższej rodzinie (matka, siostra, babcia). Ma to znaczenie w przypadku genetycznie uwarunkowanej skłonności do niektórych nowotworów, chorób sercowo - naczyniowych czy cukrzycy. Wymienione schorzenia będą pomocne m.in. w wyborze odpowiedniej, bezpiecznej metody antykoncepcji oraz pozwolą ocenić ryzyko rozwoju cukrzycy w ciąży.
Lekarz musi spytać też, czy pacjentka już współżyła lub współżyje. Od tej informacji zależy wybór metody badania ginekologicznego. Dziewice można zbadać jedynie ultrasonografią przezbrzuszną i badaniem per rectum, nigdy USG transwaginalnym. Ważny jest też wywiad położniczy - czy pacjentka była w ciąży, ile razy, czy rodziła, jak przebiegała ciąża i poród. Zapyta o ewentualne powikłania położnicze, poronienia, ciążę pozamaciczną. Warto zabrać ze sobą też wynik ostatniej cytologii z terminem jej wykonania. Ginekolog musi zapytać również o rodzaj stosowanej antykoncepcji. Padną też pytania o używki- alkohol, papierosy.

Badanie ginekologiczne

Lekarz rozpocznie badanie od zważenia i zmierzenia pacjentki (ewentualnie zapyta o te dane), by ocenić BMI. BMI, czyli wskaźnik masy ciała, pośrednio koreluje z ryzykiem chorób sercowo - naczyniowych, cukrzycą czy ryzykiem niektórych nowotworów. Tkanka tłuszczowa jest ważnym źródłem estrogenów, więc im jej więcej, tym większe ryzyko zachorowania na nowotwory estrogenozależne - raka piersi, raka endometrium. Następnie zmierzy ciśnienie tętnicze. Kolejnym krokiem jest badanie piersi - jest to profilaktyka raka piersi. Ginekolog najpierw oceni ich symetrię, kształt, wygląd brodawek, a następnie palpacyjnie oceni budowę gruczołu piersiowego i węzły chłonne (nadobojczykowe, pachowe). Należy zbadać dokładnie każdy kwadrant obu piersi, ocenić brodawkę - czy nie jest wciągnięta, czy nie wypływa z niej żadna ciecz. Piersi najlepiej zbadać zarówno w pozycji stojącej lub siedzącej (z założonymi na karku rękami lub rękami opartymi o uda) jak i w pozycji leżącej. Warto, aby lekarz ocenił tarczycę, chociażby jej wielkość i kształt, czy nie wyczuwa się w jej obrębie żadnych guzków.

Następnym krokiem jest badanie ginekologiczne. Pacjentka w trakcie badania leży na plecach w tzw. pozycji litotomicznej na fotelu ginekologicznym. Stopy należy wsunąć w odpowiednie uchwyty, tzw. strzemiona i maksymalnie zsunąć miednicę na skraj fotela. Wszystko to służy komfortowi badania i umożliwia najbardziej dokładną ocenę. Lekarz przed każdą wykonywaną czynnością informuje pacjentkę, co będzie w dalszej kolejności robił. Pozwala to na lepszą komunikację i współpracę z kobietą, a zarazem zmniejsza jej lęk. Im bardziej pacjentka rozluźniona, tym badanie łatwiejsze i mniej bolesne. Ginekolog ocenia wygląd zewnętrznych narządów płciowych, a następnie wkłada do pochwy wziernik. Jest to urządzenie, które rozchyla wargi sromowe mniejsze i ułatwia ocenę przedsionka pochwy i szyjki macicy. Zakładanie wziernika nie jest bolesne, a lekarz zawsze używa najmniejszego rozmiaru, który pozwala na uzyskanie odpowiedniego wglądu.

Przeważnie pobierany jest wymaz z szyjki macicy - z jej tarczy i kanału. Lekarz wykonuje tę procedurę za pomocą specjalnej szczoteczki, a następnie rozprowadza pobrany materiał na szkiełku laboratoryjnym. Próbki te są przekazywane do oceny przez wykwalifikowanych diagnostów laboratoryjnych. W przypadku pacjentek, które jeszcze nie współżyły, lekarz może wykonać badanie oburęczne. Na jedną dłoń zakłada rękawiczkę, po czym wkłada jeden lub dwa palce (środkowy lub wskazujący) do pochwy, po uprzednim nawilżeniu palców np. żelem. Drugą dłoń układa na nadbrzuszu pacjentki, uciskając kolejne miejsca. To badanie pozwala ocenić wielkość, kształt i położenie macicy, obecność ewentualnych guzów w jamie miednicy oraz bolesność palpacyjną. Jajniki w prawidłowych warunkach są przeważnie tą techniką niebadalne. Na koniec wizyty ginekolog informuje pacjentkę o wynikach przeprowadzonych badań. Rozmowę powinno się już przeprowadzać po ubraniu się pacjentki - na pewno jest to bardziej komfortowe. Pacjentka dowie się też, kiedy powinna umówić się na następną wizytę i kiedy będą do odbioru wyniki przeprowadzonych testów (np. badania cytologicznego).