Samocewnikowanie przerywane - CIC

Cewnikowanie jest procedurą polegającą na wprowadzeniu specjalnej rurki - cewnika urologicznego do pęcherza moczowego. Samocewnikowanie polega na wprowadzeniu cewnika do pęcherza przez pacjenta. Cewnik wprowadzany jest bezpośrednio przez ujście zewnętrzne cewki moczowej. Zabieg wykonywany jest w przypadku zalegania moczu po mikcji celem uniknięcia powikłań związanych ze zwiększonym ciśnieniem w obrębie dolnych dróg moczowych. Zalegający mocz w pęcherzu może być przyczyną licznych powikłań z uszkodzeniem nerek włącznie. Wysokie ciśnienie panujące w przepełnionym pęcherzu może powodować cofanie się moczu moczowodami skutkując obustronnym wodonerczem.

Kto wymaga samocewnikowania

Najczęstszym wskazaniem do samocewnikowania jest pęcherz neurogenny, który występuje u chorych z uszkodzonym rdzeniem kręgowym, po udarze mózgu, w przebiegu stwardnienia rozsianego, polineuropatii cukrzycowej i wszystkich schorzeniach powodujących upośledzenie unerwienia pęcherza moczowego.

Powikłania przewlekłego zalegania moczu w pęcherzu moczowym

Zdrowy człowiek oddaje mocz kilka razy dziennie (5-8 razy - częstość może być większa lub mniejsza w zależności od ilości wypijanych płynów). Zaleganie moczu po mikcji jest przyczyną licznych powikłań:

        zakażenia układu moczowego - zalegający mocz jest doskonałym środowiskiem do rozwoju stanu zapalnego. Najczęstszą bakterią wywołującą infekcję jest pałeczka E. coli. Przewlekłe zakażenie i nieracjonalne stosowanie antybiotyków coraz częściej prowadzi do antybiotykooporności co może być dużym problemem w przypadku objawowych zakażeń układu moczowego.
        niewydolność nerek - do prawidłowego funkcjonowania dróg moczowych niezbędny jest niskociśnieniowy pasaż moczu z układu kielichowo-miedniczkowego moczowodami do pęcherza moczowego. Mocz zalegający w pęcherzu (po oddaniu moczu w pęcherzu pacjenta może pozostawać od kilkunastu do 2-3 litrów moczu). Wysokie ciśnienie w pęcherzu jest przyczyną wtórnego uszkodzenia warstwy korowej nerek co prowadzi do upośledzenia ich funkcji. W skrajnych przypadkach długotrwałe zaleganie może doprowadzić do przewlekłej choroby nerek wymagającej dializoterapii.
        kamica układu moczowego - brak możliwości opróżnienia pęcherza może być przyczyną powstania kamicy pęcherza i nerek. Zalegający w układzie moczowym mocz przesycony jest solami mineralnymi co w połączeniu z infekcją bakteryjną jest doskonałym środowiskiem do krystalizacji i powstawania złogów - kamieni w obrębie układu moczowego
        objawy ze strony dolnych dróg moczowych - duże ilości zalegającego moczu mogą być przyczyną dyskomfortu w podbrzuszu i powodować powiększenie obwodu brzucha pacjenta. Pacjenci często skarżą się na częste oddawania małych ilości moczu a także nietrzymanie moczu z przepełnienia lub nadreaktywności mięśnia wypieracza pęcherza.

Istnieją cztery techniki samocewnikowania: sterylna nazywana jałową, bezdotykowa, aseptyczna i czysta (CIC - Clean Intermittent Catheterisation - czyste przerywane samocewnikowanie). W artykule omówiona zostanie technika czystego przerywanego samocewnikowania.

Założenia czystego samocewnikowania

Czyste samocewnikowanie jest bezpieczną metodą opróżniania pęcherza moczowego u pacjentów z pęcherzem neurogennym. Cewnikowanie wykonywane jest w celu zmniejszenia ryzyka infekcji i uszkodzenia nerek w wyniku refluksu. Czyste przerywane samocewnikowanie polega na cyklicznym - co kilka godzin opróżnianiu pęcherza moczowego.  Częstość samocewnikowania uzależniona jest od ilości wypijanych płynów. Najczęściej cewnikowanie wykonywane jest co 4-6 godzin. Uznaje się, że ilość zalegającego moczu w pęcherzu moczowym nie powinna przekraczać 450-500 ml. Według większości doniesień czyste przerywane samocewnikowanie pęcherza moczowego nie zwiększa ryzyka infekcji układu moczowego.

Cewniki stosowane do samocewnikowania

W Polsce ze względów ekonomicznych najczęściej stosowanym rodzajem cewników są jednorazowe cewniki niepowlekane. W krajach rozwiniętych gospodarczo standardem w samocewnikowaniu są cewniki jednorazowe pokryte substancją hydrofilową. Zastosowanie hydrofilowej powłoki na powierzchni cewnika zmniejsza ryzyko uszkodzenia cewki, ułatwia cewnikowanie i w znacznym stopniu poprawia komfort samej procedury.

Standardowo do samocewnikowania wykorzystywane są cewniki Nelatona - owalna  końcówka z dwoma bocznymi otworami. W przypadku trudnych warunków anatomicznych - zwężenie cewki, wysoko uniesiona szyja pęcherza moczowego lub powiększony gruczoł krokowy wykorzystuje się cewnik typu Tiemanna. Cewnik Tiemanna ma zaostrzoną końcówkę, która stopniowo poszerza się a końcówka cewnika wygięta jest do góry.

Cewnik SpeediCath firmy Coloplast

Cewnik SpeediCath jest hydrofilowym cewnikiem typu Nelatona pokrytym jednorodną warstwą powlekającą. Cewnik dzięki specjalnej powłoce nie wymaga stosowania dodatkowego żelu. Cewnik pokryty jest warstwą hydrofilową na całej długości co chroni cewkę moczową przed mikrourazami. Według producenta cewnik SpeediCath w istotny sposób zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowego (20% mniejsze ryzyko w stosunku do cewników bez warstwy hydrofilowej). Dodatkowym atutem cewnika są wypolerowane oczka co zmniejsza ryzyko uszkodzenia śluzówki cewki. Cewnik SpeediCath jest gotowy do natychmiastowego użycia, minimalizuje ryzyko infekcji układu moczowego i uszkodzeń śluzówki cewki moczowej.

Jak prawidłowo wykonać samocewnikowanie u mężczyzny i kobiety

Mężczyzna

Po odprowadzeniu napletka należy umyć żołądź penisa. Osoby praworęczne chwytają penisa lewą ręką delikatnie unosząc go w celu wyprostowania wiszącej części cewki moczowej. Delikatny ucisk żołędzi powoduje rozchylenie ujścia zewnętrznego cewki moczowej co ułatwia wprowadzenie cewnika. W czasie wprowadzania cewnika napotykany jest opór stawiany przez zwieracz zewnętrzny cewki moczowej i gruczoł krokowy. Nie należy obawiać się tego tylko delikatnie sforsować napotkany opór aż do momentu pojawienia się wypływu moczu.

Video: Samocewnikowanie u mężczyzny - SpeediCath.

Kobieta

Po rozchyleniu warg sromowych należy przemyć okolicę ujścia cewki moczowej. Trzymając cewnik dominującą ręką wprowadza się cewnik aż do momentu wypływu moczu. W przypadku problemów z wyczuciem cewki moczowej można wykorzystać lusterko.

Video: Samocewnikowanie u kobiet.

Problemy związane z samocewnikowaniem

        problem z wprowadzeniem cewnika do pęcherza moczowego może być związany z anatomiczną przeszkodą, która będzie wymagała leczenia urologicznego. Bardzo często samocewnikowanie jest wdrażane w oddziałach rehabilitacyjnych lub neurologicznych. Problemy z wykonaniem samocewnikowania mogą być spowodowane zwężeniem cewki moczowej, fałszywą drogą w cewce moczowej lub warunkami anatomicznymi w obrębie cewki sterczowej lub szyi pęcherza moczowego.  
        Zmiany stwierdzane w badaniu ogólnym moczu u pacjentów stosujących samocewnikowanie nie są wskazaniem do włączenia antybiotykoterapii. Uznaje się, że bezobjawowy bakteriomocz nie jest wskazaniem do profilaktycznego stosowania leków odkażających drogi moczowe. Wskazaniem do włączenia antybiotykoterapii jest objawowe zakażenie układu moczowego.

Polecane filmy na temat samocewnikowania

Samocewnikowanie u kobiety
Samocewnikowanie u mężczyzny
Samocewnikowanie u chłopca
Samocewnikowanie u dziewczynki