Rak gruczołu krokowego - hormonoterapia a zespół metaboliczny

Rak prostaty jest drugim co do częstości występowania nowotworem rozpoznawanym u mężczyzn. Co roku w Polsce rozpoznawany jest u około 15-16 tysięcy mężczyzn a liczba rozpoznań będzie systematycznie wzrastać.

Metody leczenia raka gruczołu krokowego

Wybór metody leczenia raka gruczołu krokowego uzależniony jest od wielu czynników. Podstawowymi kryteriami rozpatrywanymi przy wyborze leczenia są stopień zaawansowania choroby, wiek chorego i choroby współwystępujące u chorego. W przypadku raka ograniczonego do gruczołu krokowego możliwe są leczenie zachowawcze i leczenie radykalne. U pacjentów z rozsianym procesem nowotworowym oraz u chorych, którzy nie kwalifikują się do leczenia radykalnego lub tych, którzy nie wyrażają zgody na leczenie możliwe jest leczenie paliatywne. W leczeniu pacjentów z rakiem prostaty zastosowanie mają poniższe metody:

        baczna obserwacja (określenie postępowania pochodzi od angielskiego watchful waiting) polega na odroczeniu leczenia radykalnego u pacjentów z rakiem ograniczonym do gruczołu krokowego w celu uniknięcia powikłań związanych z leczeniem.
        leczenie zachowawcze u pacjentów w celu odroczenia paliatywnego leczenia hormonalnego w celu uniknięcia powikłań związanych z zastosowaniem hormonoterapii.
         leczenie radykalne czyli leczenie prowadzące do całkowitego wyleczenia. Wśród opcji leczenia radykalnego wymienia się prostatektomię radykalną czyli operację usunięcia prostaty oraz radioterapię. Radioterapia może być prowadzona w postaci napromieniowania z pól zewnętrznych (EBRT) lub jako brachyterapia.
         leczenie paliatywne - leczenie polega na stosowaniu hormonoterapii w postaci zastrzyków i tabletek. Leczenie stosowane jest u pacjentów, którzy nie kwalifikują się do leczenia radykalnego. W przypadku postępowania choroby pomimo stosowania hormonoterapii leczeniem ostatniego rzutu jest hormonoterapia.

Hormonoterapia w leczeniu raka prostaty

Rak gruczołu krokowego jest nowotworem hormonozależnym, którego rozwój uzależniony jest od dihydrotestosteronu będącego metabolitem testosteronu. Dihydrotestosteron oddziałuje na receptory androgenowe w komórkach. Hormonoterapia ma na celu obniżenie stężenia testosteronu, który pobudza komórki raka prostaty do rozwoju. Hormonoterapia stosowana jest w przypadku pacjentów, którzy nie kwalifikują się do leczenia radykalnego (prostatektomia lub radioterapia). Leczenie hormonalna stosowane jest u chorych, u których doszło do nawrotu po leczeniu radykalnym. Hormonoterapia stosowana jest jako leczenie poprzedzające radioterapię oraz po radioterapii u pacjentów z wysokim ryzykiem nawrotu.

Wpływ leczenia hormonalnego organizm mężczyzny

Testosteron jest hormonem produkowanym przez komórki Leydiga w jądrach (95%) i nadnercza (5%). Testosteron odpowiedzialny jest za rozwój męskich cech płciowych a w przypadku raka gruczołu krokowego jest niezbędny do rozwoju nowotworu. Hormonoterapia stosowana w leczeniu raka gruczołu krokowego ma szereg działań niepożądanych, wśród których najczęściej obserwowane są:

  spadek libido i zaburzenia erekcji

  zmęczenie i senność

  nadmierny lub osłabiony apetyt

  uderzenia gorąca

  depresja 

  obniżenie masy mięśniowej

  zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej 
  szczególnie niekorzystna jest otyłość brzuszna

  osteoporoza

U pacjentów wymagających długotrwałego leczenia antyandrogenowego zaleca się okresowe kontrolowanie czynności wątroby poprzez oznaczenia enzymów wątrobowych. Flutamid, bikalutamid i nilutamid mają potencjalnie toksyczny wpływ na wątrobę dlatego konieczne jest monitorowanie jej funkcji. Podstawowymi badaniami laboratoryjnymi stosowanymi w diagnostyce wątroby są AlAT, AspAt, GGTP i bilirubina. Długotrwała hormonoterapia powiązana jest z wystąpieniem zespołu metabolicznego a ten z kolei koreluje z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby.

Co to jest zespół metaboliczny i jaki jest jego wpływ na wątrobę?

Hormonoterapia raka gruczołu krokowego powiązana jest z wystąpieniem cukrzycy i zespołu metabolicznego, które są niezależnymi czynnikami powikłań sercowo-naczyniowych. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby częściej występuje u pacjentów z zespołem metabolicznym i cukrzycą. Leczenie antyandrogenowe obniża wrażliwość komórek na insulinę co z czasem prowadzi do insulinooporności. Zespół metaboliczny jest nierozerwalnie związany z podwyższonym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych. Rozpoznanie zespołu metabolicznego wymaga stwierdzenia trzech czynników z poniższej listy:

        obwód w pasie powyżej 94 cm u mężczyzn i powyżej 80 cm u kobiet
        stężenie trójglicerydów powyżej 150 mg/dl lub stosowane leczenie hipolipemizujące
        ciśnienie tętnicze powyżej 130/85 lub stosowanie leków na nadciśnienie
        stężenie HDL poniżej 40 mg/dl
        glikemia powyżej 100 mg/dl lub stosowanie leków obniżających glikemię

Anatomia - co to jest wątroba i jaka jest jej budowa

Wątroba należy do układu pokarmowego i jest największym gruczołem w ciele człowieka, którego średnia waga u kobiet waha się od 1500-1700 g u mężczyzn i 1300-1500 g u kobiet. Wątroba położona jest w prawym podżebrzu pod przeponą. W warunkach prawidłowych u dorosłego człowieka wątroba nie wystaje poza obrys łuku żebrowego. Wątroba zbudowana jest z czterech płatów. Unaczynienie wątroby pochodzi od tętnicy wątrobowej i żyły wrotnej. Żyła wrotna powstaje z połączenia żyły śledzionowej i żyły krezkowej górnej, do której uchodzą żyły nieparzystych narządów jamy brzusznej (żołądek, trzustka, jelito cienkie i jelito grube, śledziona i pęcherzyk żółciowy).

Funkcja wątroby i patofizjologia zmian w czasie hormonoterapii

Wątroba pełni szereg funkcji, wśród których wyróżnia się cztery podstawowe: wydzielniczą, metaboliczną detoksykacyjną i magazynującą. Wątroba jest narządem biorącym udział w większości przemian metabolicznych w organizmie. Pomijając fizjologiczne procesy związane z trawieniem, odpornością, przemianą hemu wątroba bierze udział w metabolizowaniu trucizn i leków. Nadużywanie niektórych leków może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby. Nadmierne spożywanie alkoholu, wirusowe zapalenia wątroby, nadużywanie leków i zespół metaboliczny wymieniane są jako główne przyczyny uszkodzenia wątroby.

Jak dbać o wątrobę?

Aby dbać o wątrobę konieczna jest znajomość czynników ryzyka powodujących jej uszkodzenie. Otyłość, cukrzyca i zespół metaboliczny powiązane są z występowaniem niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby. Niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest  najczęstszym schorzeniem wątroby rozpoznawanym w krajach wysoko rozwiniętych. Nadmierne spożywanie alkoholu jest kolejnym czynnikiem uszkadzającym wątrobę. Alkohol może prowadzić do alkoholowego stłuszczenia, zapalenia i marskości wątroby. Wątroba bierze udział w metabolizmie większości leków, z których część jest hepatotoksyczna.

Essentiale - wspomaganie funkcji wątroby

Essentiale® Forte jest roślinnym produktem leczniczym stosowanym w chorobach wątroby. Essentiale® Forte zawiera 300 mg niezbędnych fosfolipidów (3-sn-fosfatydylocholinę), które, działają poprzez przyspieszenie regeneracji [1]. i stabilizację błon uszkodzonych komórek wątrobowych. Uszkodzenie hepatocytów może być wynikiem spożywania wysokotłuszczowych pokarmów, piciem nadmiernych ilości alkoholu, toksycznym działaniem niektórych leków) lub wirusowym zapaleniem wątroby.

1. LieberCS et al. Phosphatidylcholineprotects against fibrosis and cirrhosis in the baboon. Gastroenterology 1994; 106(1): 152-9.
2. CHPL leku Essentiale® Forte, zatwierdzona 07.2015. Data wydania pierwszego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu 10.07.1980.

Artykuł sponsorowany przez Essentiale