Badanie urodynamiczne - urodynamika

Co to jest badanie urodynamiczne

Badanie urodynamiczne służy do oceny funkcji dolnych dróg moczowych. Diagnostyka urodynamiczna umożliwi obiektywne, graficzne zobrazowanie dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych zgłaszanych przez pacjenta. Pęcherz moczowy i cewka moczowa tworzą dolne drogi moczowe, których funkcja polega na gromadzeniu moczu i skutecznym opróżnianiu pęcherza moczowego. Badanie urodynamiczne nazywane potocznie urodynamiką przeprowadzane jest w celu obiektywizacji objawów zgłaszanych przez pacjenta i jest szczególnie pomocne w diagnostyce nietrzymania moczu i przeszkody podpęcherzowej. Urodynamika wykonywana jest w przypadku zaburzeń fazy gromadzenia moczu i fazy wydalania moczu.

W jakim celu wykonywane jest badanie urodynamiczne

Badanie urodynamiczne wykonywane jest w celu obiektywnej oceny nieprawidłowej funkcji dolnych dróg moczowych. Interpretacja wyniku urodynamiki powinna być wykonywana w oparciu o dokładny wywiad kliniczny zebrany od pacjenta. Wynik badania urodynamicznego powinien odzwierciedlić objawy zgłaszane przez pacjenta. Urodynamika wykonywana jest w celu ustalenia przyczyny dysfunkcji dolnych dróg moczowych, oceny i poprawy wyników leczenia. Badanie urodynamiczne u kobiet z nietrzymaniem moczu ma na celu róznicowania pomiędzy wysiłkowym nietrzymaniem moczu i nietrzymaniem moczu z parcia. Urodynamika pozwala na ustalenie przyczyn nietrzymania moczu i jest niezbędne przed leczeniem operacyjnym.

Fot. Aparat do badań urodynamicznych Nexus firmy MMS.

Wskazania do wykonania urodynamiki

  kobiety z wysiłkowym nietrzymaniem moczu lub nietrzymaniem moczu z parcia
  pacjenci z chorobami układu nerwowego, zaburzającymi funkcję pęcherza i cewki moczowej - chorzy po urazach rdzenia kręgowego, chorobą Parkinsona, stwardnieniem rozsianym, przepukliną oponowo-rdzeniową, polineuropatią cukrzycową
  pacjenci z częstomoczem i parciami naglącymi - w podejrzeniu nadaktywności wypieracza
  pacjenci z zaleganiem moczu po mikcji
  mężczyźni w młodym wieku kwalifikowani do operacyjnego leczenia łagodnego przerostu gruczołu krokowego, u których trudno przewidzieć efekt operacji

Przygotowanie pacjenta do badania urodynamicznego

Pacjent zakwalifikowany do wykonania badania urodynamicznego powinien dostarczyć lekarzowi wykonującemu urodynamikę komplet badań związanych z aktualnym stanem zdrowia. Pacjenci, ktorzy stosują leki wpływające na funkcję dolnych dróg moczowych proszeni są o zaprzestaniu ich stosowania na kilka dni przed badaniem urodynamicznym. Uznaje się, że leki antymuskarynowe powinny być odstawione na 7 dni przed planowanym badaniem aby wyeliminować ich wpływ na wynik badania. W określonych przypadkach zaprzestanie stosowania leków antymuskarynowych nie jest konieczne (ocena ciśnienia mięśnia wypieracza u pacjentów z pęcherzem neurogennym lub ocena pacjentów z nietrzymaniem moczu, u których dominuje nadreaktywność wypieracza. Leki antymuskarynowe nie są odstawiane przed badaniem urodynamicznym  u pacjentów poddawanych kontrolnej urodynamice w celu oceny efektów leczenia. W dniu badania pacjent zgłasza się z normalnie wypełnionym pęcherzem do pracowni wykonującej badanie urodynamiczne.

Pacjenci z zaparciami powinni w odpowiedni sposób przygotować się do badania urodynamicznego. Masy stolca zalegające w odbytnicy mogą utrudnić analizę wyników uzyskanych w czasie badania urodynamicznego. W większości przypadków wystarcza stosowanie diety płynnej i zwiększonej podaży płynów na dzień przed zaplanowanym badaniembadaniem. Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie lekarz może zalecić użycie czopka glicerynowego lub lewatywy - w aptekach dostępne są gotowe zestawy do wlewek doodbytniczych.

Pacjent zakwalifikowany do badania urodynamicznego powinien dostarczyć pełną dokumentację medyczną. Bardzo ważną kwestią jest dostarczenie dzienniczka mikcji, który powinien być prowadzony przez 3-7 dni. Część lekarzy zaleca wykonanie posiewu moczu lu badania ogólnego moczu bezpośrednio przed urodynamiką.

Na badanie urodynamiczne należy zgłosić się z dobrze wypełnionym pęcherzem ponieważ pierwszym etapem badanie jest pomiar i ocena tempa przepływu moczu przez cewkę w czasie swobodnej mikcji.

Przed przeprowadzeniem badania urodynamicznego konieczne jest wykluczenie czynnego zakażenia układu moczowego dlatego konieczne jest dostarczenie wyniku badania ogólnego moczu lub posiewu moczu.

Sposób wykonania badania urodynamicznego

Urodynamika wykonywana jest w pracowni badań urodynamicznych i trwa około 60 minut. Badanie urodynamiczne wykonywane jest przy pomocy specjalnego zestawu urodynamicznego podłączonego do komputera. Pomiary zarejestrowane w czasie badania są analizowane przez oprogramowanie zainstalowane na komputerze i analizowane przez lekarza. Przed przystąpieniem do badania pacjent kładzie się na specjalnym stole do badań urodynamicznych. Po obmyciu płynem dezynfekującym okolicy ujścia zewnętrznego cewki do cewki moczowej wprowadzony jest specjalny cewnik o rozmiarze od 8 Ch lub mniejszy. Do odbytnicy zakładany jest specjalny cewnik wykorzystywany do pomiaru ciśnienia śródbrzusznego. Do cewników podłączane są przetworniki ciśnienia, które rejestrują zmiany ciśnienia wywieranego na oba cewniki. Przed przystąpieniem do badania urodynamicznego cewniki wypełniane są solą fizjologiczną w celu usunięcia z nich powietrza a przetworniki zeruje się do wartości ciśnienia atmosferycznego.

Kto kieruje na badanie urodynamiczne i czy jest ono refundowane

Skierowanie na badanie urodynamiczne wystawiane jest w większości przypadków przez urologa lub ginekologa. Badanie urodynamiczne jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Badanie urodynamiczne może zostać wykonane odpłatnie w Niepublicznych Zakładach Opieki Zdrowotnej i gabinetach prywatnych.

Powikłania po badaniu urodynamicznym

Powikłania zdarzające się po urodynamice mają przemijający charakter i są skutecznie leczone. Wśród najczęściej wymienianych podaje się zakażenie układu moczowego i objawy spowodowane podrażnieniem cewki moczowej i pęcherza.

Jakie badania wchodzą w skład badania urodynamicznego

Badanie urodynamiczne składa się z kilku etapów:

  uroflowmetria - pomiar przepływu cewkowego
  ocena zalegania po mikcji - PVR
  cystometria
  cystometria mikcyjna

Ocena przepływu cewkowego - uroflowmetria

Uroflowmetria wykonywana jest za pomocą urządzenia nazywanego uroflowmetrem. Uroflowmetr mierzy objętość -wagę  oddanego moczu w jednostce czasu. Wynik uroflowmetrii podawany jest w mililitrach na sekundę. Badanie uroflowemtryczne powinno być zakończone oceną zalegania moczu po mikcji - PVR. Ocena PVR wykonywana jest za pomocą aparatu USG. Wynik uroflowmetrii uzależniony jest od wieku i płci pacjenta. Maksymalny przepływ cewkowy w przypadku młodych zdrowych mężczyzn wynosi powyżej 25 ml/s i maleje wraz z wiekiem. U zdrowych mężczyzn powyżej 60 roku życia za prawidłowy przepływ maksymalny(Qmax) uznaje się wyniki powyżej 15 ml/s. U kobiet maksymalny przepływ cewkowy jest większy o 5-15 ml niż u mężczyzn w tym samym wieku. Tempo przepływu cewkowego określone w ml/s jest wynikiem siły skurczu mięśnia wypieracza pęcherza i oporu cewkowego. Minimalna objętość moczu w pęcherzu podczas uroflowmetrii powinna wynosić minimum 150 ml. Prawidłowa krzywa mikcyjna ma kształt dzwonu. Wynik uroflowmetrii uzależniony jest od siły skurczu wypieracza i oporów cewkowych.

Cystometria

Cystometria jest badaniem inwazyjnym, w czasie którego mierzone są ciśnienia panujące w pęcherzu moczowym i w jamie brzusznej. Cystometria wykonywana jest w celu oceny fazy gromadzenia moczu.

Cystometria polega na wypełnianiu pęcherza moczowego jałowym płynem (najczęściej sól fizjologiczna podgrzana do temperatury 14 stopni). Badanie wykonywane jest w pozycji siedzącej i podzielone jest na dwi etapy: fazę napełniania i fazę opróżniania pęcherza moczowego. Czasami cystometria wykonywana jest w pozycji stojącej lub półleżącej - rodzaj pozycji uzależniony jest od wyników rejestrowanych w czasie fazy napełniania pęcherza moczowego - pozycja stojąca może prowokować nadaktywność wypieracza. W czasie cystometrii określane jest czucie w pęcherzu, podatność ścian pęcherza moczowego, pojemność pęcherza moczowego.

Ciśnienie panujące wewnątrz pęcherza moczowego

Ciśnienie we wnętrzu pęcherza moczowego jest sumą ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej (Pabd) i ciśnienia wytwarzanego przez mięscień wypieracz pęcherza moczowego (Pdet). Wartość ciśnienia generowanego przez mięsień wypieracz pęcherza moczowego obliczana jest ze wzoru:

                                                              Pdet= Pves - Pabd

Cystometria mikcyjna - badanie ciśnienie wypieracza/przepływ cewkowy

Cystometria mikcyjna kończy cystometrię. Badanie polega na swobodnym oddaniu moczu z założonymi cewnikami do pęcherza moczowego i odbytnicy. Cystometria mikcyjna pozwala na zróżnicowanie osłabionej kurczliwości wypieracza od przeszkody podpęcherzowej.