Diagnostyka niepłodności męskiej

Badanie nasienia - seminogram jest podstawowym badaniem wykonywanym w celu ustalenia jakości nasienia. Diagnostyka nadrologiczna jest wskazana przy nieprawidłowości seminogramu występującego w dwóch osobnych badaniach.

Parametry oceniane w badaniu nasienia według WHO

Objętość - opisywana jest w mililitrach. Dolna granica normy to 1,5 ml (1,4-1,7 ml)
Całkowita ilość plemników  ejakulacie wyrażana jest w milionach na ejakulat - dolna granica normy 39 milionów (33-46)
Stężenie plemników - ilość plemników w jednym mililitrze nasienia. Dolna granica normy 15 milionów/ml
Ruchliwość plemników - 40 (38-42)
Morfologia - procent prawidłowych form - uznaje się, że w ejakulacie ponad 4% plemników powinno być o prawidłowej budowie
Leukocyty - mniej niż milion w jednym mililitrze
Test MAR - poniżej 50%

Definicje podstawowych zaburzeń w badaniach nasienia

  oligozoospermia - ilość plemników poniżej 15 milionów w 1 ml nasienia
  astenozoospermia - ilość plemników w nasieniu z ruchem progresywnym poniżej 32%
  teratozoospermia - poniżej 4% prawidłowych plemników w ml nasienia
  azoospermia - całkowity brak plemników w nasieniu

Diagnostyka i leczenie wybranych przyczyn niepłodności u mężczyz

  Zaburzenia ejakulacji
 
Diagnostyka zaburzeń wytrysku obejmuje testy neurofizjologiczne, badanie neurologiczne, ewaluację seksuologiczną, USG transrektalne, uretrocystoskopię - wziernikowanie cewki moczowej i pęcherza, badanie urodynamiczne.

Leczenie zależy od przyczyny zaburzeń ejakulacji, np. w przypadku wytrysku przedwczesnego można wdrożyć leczenie farmakologiczne (dapoksetyna - lek Priligy).

Żylaki powrózka nasiennego (ŻPN)

Mogą zostać zdiagnozowane w badaniu fizykalnym oraz w badaniach obrazowych (np. USG z Dopplerem). Występują częściej u pacjentów z nieprawidłowymi wynikami seminogramu.

Klasyfikacja żylaków powrózka nasiennego [4]:
1. Subkliniczne – niewyczuwalne w badaniu, stwierdzane jedynie w badaniu USG
2. Stopień I – Wyczuwalne w badaniu fizykalnym tylko przy próbie Valsalvy, ale nie w spoczynku
3. Stopień II – Wyczuwalne w spoczynku, ale niewidoczne na zewnątrz moszny
4. Stopień III – Widoczne na zewnątrz i wyczuwalne w spoczynku

Zabieg operacyjny jest wskazany u mężczyzn z badalnymi ŻPN, oligospermią oraz niewytłumaczoną w inny sposób niepłodnością. Według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Urologicznego(EAU)  najlepszym zabiegiem jest operacja mikrochirurgiczna. EAU nie zaleca także leczenia operacyjnego u osób z ŻPN i normalnym wynikiem seminogramu oraz z subklinicznymi ŻPN.

Infekcje układu płciowego męskiego

Po wykluczeniu zapalenia pęcherza moczowego i zapalenia cewki moczowej należy wykonać seminogram. Obecność powyżej 10^6 białych krwinek w analizowanym materiale wskazuje na aktywne zapalenie i wskazane jest wykonanie posiewów mikrobiologicznych w kierunku najczęściej występujących uropatogenów.

W przypadku zapalenia najądrzy można rozpocząć antybiotykoterapię przed otrzymaniem wyników posiewów. Należy poinformować daną osobę, iż ich partner seksualny powinien mieć także przeprowadzoną diagnostykę m.in. w kierunku rzeżączki oraz chlamydiozy.

Nowotwory i mikrozwapnienia jądra

Mikrozwapnienia w jądrze powinny być poddane  dokładnej diagnostyce u mężczyzn z niepłodnością, obustronnymi mikrozwapnieniami, atroficznym lub niezastąpionym jądrem i wywiadem w kierunku nowotworu jądra.

Hipogonadyzm

Diagnostykę przeprowadza się za pomocą badania fizykalnego oraz kontroli poziomu hormonów we krwi. Niepłodność męska u osób z hipogonadyzmem nie powinna być leczona suplementacją testosteronu, zaś u osób z hipogonadyzmem hipogonadotropicznym należy stymulować spermatogenezę lekami hormonalnymi.

Obstrukcyjna azoospermia

Jest to całkowity brak plemników w nasieniu spowodowany problemem na drodze ich transportu, najczęściej na poziomie najądrza lub nasieniowodu np. z powodu wrodzonego braku nasieniowodu (jednostronnego lub obustronnego).

Diagnostyka obejmuje dwukrotne wykonanie seminogramu, USG i kontroli hormonalnej.

Leczenie zakłada odtworzenie drogi transportu dla nasienia lub bezpośredniego pobrania plemników z jądra.

Zaburzenia genetyczne powodujące niepłodność

Kiedy należy wykonać diagnostykę w tym kierunku?
- U osób ze strukturalnymi nieprawidłowościami nasieniowodu (obustronny lub jednostronny brak tej struktury) należy wykluczyć obecność mukowiscydozy.
- Wszystkie osoby które mają mniej niż 10 milionów plemników na 1 ml a starają się dziecka metodą in vitro powinny wykonać badanie kariotypu.
- Osoby które mają wadę / chorobę genetyczną którą mogą przekazać potomstwu powinny pozostawać pod opieką genetyka klinicznego.

Pierwotny brak spermatogenezy

Diagnostyka: dwukrotne oznaczenie seminogramu, badanie poziomu FSH i LH. Przy biopsji jądra należy określić stopień tworzenia się plemników jak i wykluczyć obecność nowotworu.

* Niepłodność męska idiopatyczna (przyczyna niepłodności nie została wytłumaczona w żaden sposób)

UWAGA ! Europejskie Towarzystwo Urologiczne nie zaleca użycia gonadotropin, antyestrogenów oraz antyoksydantów w tej grupie pacjentów.

Wnętrostwo a niepłodność

U osób z wnętrostwem skorygowanym w wieku dorosłym istnieją wskazania do wykonania biopsji jądra celem wykluczenia obecności choroby nowotworowej.

UWAGA ! Europejskie Towarzystwo Urologiczne nie zaleca leczenia hormonalnego w tej grupie pacjentów.

Polecane artykuły:

  Przyczyny i leczenie niepłodności u mężczyzn

Źródła:

1. Wykład „Male infertility diagnosis and treatment” G.R. Dohle http://uroweb.org/urosource/presentation/c32c8478/
2. Wytyczne EAU 2016 http://uroweb.org/wp-content/uploads/EAU-Guidelines-Male-Infertility-2016-pocket.pdf
3. Wykład z materiałów Kliniki Endokrynologii Ginekologicznej https://endogin.wum.edu.pl/sites/endogin.wum.edu.pl/files/nieplodnosc.pdf
4. http://www.urologica.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=92&Itemid=141
5. http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1445
6. http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2852