Nienowotworowe przyczyny podwyższonego PSA

Zbyt wysokie stężenie PSA często jest pierwszym objawem raka gruczołu krokowego budząc niepokój wśród pacjentów. Podwyższone wartości PSA bardzo często obserwowane są w różnych niegroźnych schorzeniach gruczołu krokowego.

PSA - swoisty antygen sterczowy jest proteiną występującą w komórkach gruczołu krokowego. PSA jest markerem wykorzystywanym w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego. Podwyższone PSA jest najczęstszą przyczyną zgłoszenia się pacjentów do poradni z podejrzeniem raka prostaty.

Podwyższone wartości PSA w zapaleniu gruczołu krokowego

Zapaleniu gruczołu krokowego towarzyszy podwyższone PSA. Swoisty antygen sterczowy - PSA jest swoisty dla gruczołu krokowego, ale nie jest swoisty dla raka stercza, co oznacza, że nieprawidłowe stężenie PSA nie zawsze musi oznaczać nowotwór prostaty. Stan zapalny gruczołu krokowego powoduje uszkodzenie błony komórkowej komórek gruczołu skutkując podwyższonym stężeniem PSA w surowicy krwi. Zarówno bakteryjne jak i niebakteryjne zapalenie stercza mogą być przyczyną podwyższonego poziomu PSA w surowicy. Zapalenie prostaty jest najczęstszą przyczyną podwyższonego PSA u mężczyzn poniżej 50 roku życia.

Łagodny przerost gruczołu krokowego - BPH

Łagodny przerost gruczołu krokowego jest najczęstszym schorzeniem gruczołu krokowego u mężczyzn po 50 roku życia. BPH jest schorzeniem polegającym na powiększeniu gruczołu krokowego co jest przyczyną objawów ze strony układu moczowego. Łagodny przerost gruczołu krokowego nie jest synonimem raka prostaty a samo schorzenie nie zwiększa ryzyka wystąpienia raka stercza. Łagodny przerost gruczołu krokowego nie ma tendencji do nowotworzenia i pozostaje bez związku z wystąpieniem raka stercza. U pacjentów z BPH podwyższone wartości PSA zawierają się najczęściej w przedziale od 4 do 10 ng/ml.

Procedury diagnostyczne i lecznicze powodujące podwyższenie PSA

Wszystkie inwazyjne procedury stosowane w diagnostyce schorzeń gruczołu krokowego i pęcherza powodują podwyższenie PSA. Cewnikowanie pęcherza moczowego  wykonywane z powodu zatrzymania moczu powoduje niewielki wzrost PSA. Bardziej inwazyjne zabiegi mające wpływ na PSA to cystoskopia czyli wziernikowanie pęcherza moczowego i biopsja prostaty. Oznaczenie PSA po wyżej wymienionych procedurach powinno być wykonywane nie wcześniej niż 3-6 tygodni po badaniu. Badanie palcem przez odbytnicę wykonywane u chorych z BPH w niewielkim stopniu może wpłynąć na wynik PSA. Po 3-4 dniach po badaniu per rectum stężenie PSA powraca do wartości wyjściowych sprzed badania.

Zakażenie układu moczowego

Infekcja układu moczowego u mężczyzny z reguły przebiega z zapaleniem gruczołu krokowego. Stan zapalny powoduje uszkodzenia błony komórkowej komórek gruczołu krokowego co skutkuje wzrostem PSA w surowicy krwi. Infekcji z reguły towarzyszy wysoka gorączka, problemy z oddawaniem moczu i ogólne osłabienie. Bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego leczone jest antybiotykami a spadek PSA obserwowany jest po 5-6 tygodniach antybiotykoterapii.

Podeszły wiek pacjenta i powiększenie gruczołu krokowego

Poziom PSA wzrasta wraz z wiekiem pacjenta nawet w przypadku braku schorzeń gruczołu krokowego. W zależności od wieku za prawidłowy poziom PSA uznaje się różne stężenia tego markera. U mężczyzn do 40 roku życia za prawidłowy poziom PSA uznaje się stężenie poniżej 2,5 ng/ml. W przypadków pacjentów powyżej 70 roku życia zakres referencyjny PSA przesunięty jest do 6,5 ng/ml. Im niższe stężenie PSA w wieku 60 lat tym prawdopodobieństwo wystąpienia raka gruczołu krokowego jest niższe.

Podwyższone PSA po stosunku

Stosunek seksualny a dokładniej ejakulacja mogą w niewielkim stopniu wpłynąć na stężenie PSA. Wzrost w takim przypadku nie ma istotnego znaczenia i w większości przypadków nie utrudnia interpretacji wyników badania. W przypadku pacjentów z wyjściowym PSA blisko górnej granicy zakresu referencyjnego stosunek płciowy może być przyczyną przekroczenia normy referencyjnej chorego. Z reguły normalizacja PSA następuje w ciągu 2-4 dni po stosunku. Zgodnie z zaleceniami oznaczenie PSA powinno być wykonane po 3-4 dniowej wstrzemięźliwości seksualnej.

Jazda na rowerze a podwyższone PSA

Jazda na rowerze nie ma istotnego wpływu na stężenie PSA. Istnieją doniesienia, w których opisywano wzrost PSA po długotrwałej jeździe na rowerze, lecz w innych pracach nie potwierdzono tego faktu. Jazda na rowerze z całą pewnością nie wpływa na poziom PSA aż tak aby stanowiło to problem w codziennej diagnostyce.

PSA powyżej wartości referencyjnej dla wieku zawsze jest wskazaniem do konsultacji urologicznej. Należy pamiętać, że PSA jest markerem swoistym dla tkanki gruczołu krokowego a nie dla raka gruczołu krokowego co oznacza, że wzrost PSA nie zawsze jest objawem choroby nowotworowej. Prawidłowy wynik nie oznacza, że pacjent jest zdrowy. U części mężczyzn rak gruczołu krokowego występuje przy prawidłowych wartościach antygenu sterczowego. Badanie palcem przez odbytnicę (badanie per rectum, DRE) i oznaczenie PSA są standardem w diagnostyce schorzeń gruczołu krokowego.