Skala Gleasona – stopniowanie histologiczne raka gruczołu krokowego

Stopniowanie – grading raka prostaty opiera się na cechach architektoniki komórek nowotworu. Skala Gleasona służy do określenia dwóch dominujących pod względem objętości typów komórek nowotworowych. Badanie wykonywane jest przez lekarza patomorfologa pod małym powiększeniem mikroskopowym. Wynik badania ma znaczenie rokownicze i terapeutyczne – pomaga w kwalifikacji do dalszego leczenia.

W skali Gleasona liczbom 1 – 5 przypisany jest obraz tkanki nowotworowej badany w powiększeniu. Stopień 1 przypisany jest komórkom nowotworowym, które są wysokozróżnicowane – swoją budową przypominają prawidłowe komórki gruczołu krokowego. Stopień 5 przypisany jest komórkom niskozróżnicowanym – typowe cechy komórkowe raka prostaty z dużym potencjałem agresji na sąsiadujące tkanki.

Stopnie Gleasona przekładają się na agresywność nowotworu. Rak prostaty zbudowany z komórek o niskich stopniach w skali Gleasona rozwija się wolniej i ma mniejszą tendencję do rozprzestrzenienia się poza gruczoł krokowy. Rak stercza o wysokim stopniu w skali Gleasona ma tendencję do szybszego rozwoju i wykroczenia choroby poza tkankę gruczołu krokowego. Na podstawie sumy Gleasona możemy przewidzieć prawdopodobieństwo wystąpienia przerzutów.
Ze względu na fakt, że rak gruczołu krokowego ma dużą różnorodność swojej cytoarchitektoniki Gleason wprowadził pojęcie sumy Gleasona (Gleason score), która określa dwa dominujące rodzaje komórek nowotworowych w danym preparacie. Suma Gleasona zawiera się w przedziale od 2 do 10.

Jak wyliczana jest suma Gleasona ?

Patomorfolog bada preparat raka prostaty w małym powiększeniu pod mikroskopem i ocenia dwa najczęściej występujące typy komórek nowotworowych nadając im odpowiednie cyfry według skali Gleasona (od 1 do 5). Suma Gleasona powstaje przez dodanie stopni przypisanych dwóm najbardziej licznym typom komórek raka prostaty w preparacie. Suma Gleasona może mieć wynik od 2 (1+1) do 10 (5+5). Ze względu na fakt, że rak prostaty nie zawsze jest jednorodny wprowadzono następującą zasadę. Podczas badania histopatologicznego określa się cechę dominującą i drugą co do częstości w danym preparacie i nadaje się im punkty w pięciostopniowej skali. Na wyniku badania histopatologicznego podawana jest suma w skali Gleasona np. Gleason 3 + 4 co oznacza, że w danym preparacie dominującą cechą jest 3 a drugą co do częstości jest 4.  

Interpretacja wyników skali Gleasona

Im niższy wynik sumy Gleasona tym lepiej dla pacjenta. Najgorszy możliwy wynik to 10, który oznacza, że komórki raka są niskokozróżnicowane i mają duży potencjał do naciekania i dawania przerzutów.
  suma Gleasona 2 - 4 - niski stopień agresji nowotworu
  suma Gleasona 5 - 7 - umiarkowany stopień agresji nowotworu
  suma Gleasona 8 - 10 - bardzo wysoki stopień agresji nowotworu

Dlaczego suma Gleasona nie zawsze oznacza to samo ?

Opisując wynik badania histopatologiczny raka stercza patomorfolog zapisuje go w postaci np. Suma Gleasona 4 + 3 = 7 co nie jest równoznaczne z zapisem 3 + 4 = 7. W pierwszym przypadku dominuje utkanie 4 w skali Gleasona, które gorzej rokuje niż 3. Tak więc suma  Gleasona mimo, że równa nie zawsze oznacza to samo - istotny jest wynik dominującego typu komórek w skali Gleasona, który zapisywany jest na pierwszej pozycji równania.

Wynik z biopsji gruczołu krokowego a wynik z badania histopatologicznego po prostatektomii radykalnej

Badanie histopatologiczne preparatu z biopsji prostaty ogranicza się do oceny kilku - kilkunastu bardzo cienkich wycinków z gruczołu krokowego i często daje inny wynik w skali Gleasona w stosunku do wyniku z pełnego preparatu z gruczołu krokowego uzyskanego w czasie operacji radykalnej raka stercza - prostatektomii. Wynik histopatologiczny preparatu z prostatektomii może być zaniżony lub zawyżony w stosunku do wyniku uzyskanego z preparatu po biopsji stercza.

Historia skali Gleasona

Nazwa skali wzięła się od nazwiska amerykańskiego patomorfologa - dr Donalda Gleasona, pracującego w Minneapolis Veterans Affairs Hospital. Gleason opracował swoją skalę ma podstawie wyników histopatologicznych 3000 biopsji prostaty z potwierdzonym rakiem.

Opublikowany w 1966 roku diagram cytoarchitektoniki komórek nowotworowych preparatów raka prostaty jest do dzisiaj jednym z podstawowych parametrów służących do określenia rokowania i planowania sposobu leczenia pacjentów z rakiem gruczołu krokowego. Skala Gleasona stosowana jest przez patomorfologów na całym świecie.