Zalecenia dla pacjentów z cewnikiem Foley'a założonym na stałe - poradnik

Zakażenie układu moczowego u pacjentów cewnikowanych

Cewnikowanie pacjenta - zarówno przewlekłe jak i przerywane (CIC - clean intermittent catheterisation) związane jest nierozłącznie z powstaniem infekcji układu moczowego. Brak jasnych wytycznych w polskim piśmiennictwie odnośnie opieki nad pacjentem wymagającym cewnikowania jest często powodem kontrowersji dotyczących decyzji terapeutycznych.

Cewnik Foley’a utrzymywany w pęcherzu moczowym na stałe lub samocewnikowanie wykonywane cewnikiem Nelatona nieuchronnie prowadzi do zakażenia układu moczowego. W poniższym artykule przedstawione zostaną najważniejsze informacje dotyczące postępowania z chorymi cewnikowanymi rożnymi sposobami w oparciu o aktualne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Urologicznego (EAU).

Profilaktyka antybiotykowa u pacjenta z cewnikiem

Pacjenci z cewnikiem założonym do pęcherza moczowego na krótki okres nie wymagają stosowania profilaktycznej antybiotykoterapii. W przypadku pacjentów  długotrwale cewnikowanych zalecenia na temat profilaktycznego stosowania antybiotyków są rozbieżne dlatego nie ma jasnego stanowiska w tej kwestii.

Zalecenia dla pacjentów stosujących samocewnikowanie

Samocewnikowanie jest polskim określeniem dla czystego przerywanego cewnikowania (CIC - clean intermittent catheterisation), które jest bezsprzecznie najlepszym sposobem odprowadzenia moczu u pacjentów wymagających cewnikowania.
Profilaktyczne stosowanie antybiotyków nie jest zalecane u pacjentów stosujących samocewnikowanie.

Zalecenia dla pacjentów z cewnikiem założonym na stałe

Cewnik Foley’a założony do pęcherza moczowego przez cewkę moczową jest najczęściej stosowanym odprowadzeniem moczu o osób wymagających cewnikowania na stałe. Pomimo, że jest to najmniej korzystny sposób odprowadzenia moczu z pęcherza moczowego wykorzystanie cewnika Foley’a jest często stosowane u pacjentów starszych, z pęcherzem neurogennym lub pacjentów, którzy nie kwalifikują się do innej metody odprowadzenia moczu. Pacjent z założonym cewnikiem Foley’a powinien być odpwiednio nawodniony w celu zminimalizowania powikłań związanych z założonym cewnikiem. Worek na mocz powinien być umieszczony zawsze poniżej poziomu pęcherza moczowego.

Pacjenci z cewnikiem Foley’a utrzymywanym w pęcherzu przez okres powyżej 10 lat powinni mieć coroczny screening w kierunku raka pęcherza moczowego. Wykonywanie badania ogólnego moczu lub posiewu moczu nie jest zalecane u pacjentów bezobjawowych z cewnikiem Foley’a w pęcherzu moczowym. Dążenie do wyjałowienia moczu u bezobjawowego pacjenta z bakteriurią jest nieuzasadnione i może być przyczyną wyhodowania flory opornej na ogólnodostępne antybiotyki. Stosowanie antybiotyków jest zalecane wyłącznie u pacjentów z objawowym zakażeniem układu moczowego.

Stosowanie cewników powlekanych antybiotykiem i jonami srebra

W handlu dostępne są dwa rodzaje cewników powlekanych substancjami przeciwbakteryjnymi - cewniki pokrywane antybiotykiem i powlekane jonami srebra.
Teoretycznie zastosowanie powlekanych cewników powinno zmniejszyć ryzyko powstania zakażenia układu moczowego lub wydłużyć okresy pomiędzy objawowymi infekcjami. Cewniki impregnowane antybiotykiem mogą istotnie wpłynąć na redukcję ryzyka powstania zakażenia układu moczowego u pacjentów, którzy mają założony cewnik przez czas krótszy niż 7 dni. Nie istnieją żadne doniesienia potwierdzjące zmniejszenie częstości   występowania objawowych zakażeń u pacjentów cewnikowanych na stałe.

Cewniki pokryte jonami srebra mogą zredukować częstość bezobjawowej bakteriurii w przypadku stosowania przez czas krótszy niż 7 dni. Istnieje kilka doniesień, które sugerują, że cewnik pokrywane jonami srebra mogą w istotny sposób zmniejszyć częstość objawowych zakażeń układu moczowego u pacjentów cewnikowanych przewlekle.

Miejscowe stosowanie antybiotyków i środków antyseptycznych u pacjentów z cewnikiem na stałe

Pacjenci z cewnikiem założonym na stałe nie odniosą korzyści z miejscowego stosowania antybiotyków i środków antyseptycznych. W celu utrzymania higieny wystarczająca jest codzienna toaleta ciepłą wodą z mydłem.

Częstość wymiany cewnika Foley’a założonego na stałe

Istnieje wiele kontrowersji na temat częstości wymiany cewnika Foley’a utrzymywanego na stałe. Nie istnieją jasne zalecenia odnośnie częstości wymiany cewników w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Uznaje się, że cewnik Foley’a powinien być wymieniany co 2-3 tygodnie a w przypadku dobrej drożności, braku inkrustacji i innych powikłań możliwe jest wymienianie cewnika na nowy co 4 tygodnie. Czas pomiędzy wymianami powinien być ustalony dla każdego pacjenta indywidualnie.

Leczenie infekcji u pacjenta z cewnikiem na stałe