Toksyna botulinowa w leczeniu pęcherza nadreaktywnego

Toksyna botulinowa potocznie nazywana botoksem jest lekiem od lat wykorzystywanym w neurologii, okulistyce i medycynie estetycznej. Od listopada 2013 roku toksyna botulinowa została zaakceptowana przez Urząd Rejestracji produktów Leczniczych jako lek stosowany w leczeniu pęcherza nadreaktywnego.

Pęcherz nadreaktywny (ang. OAB - overactive bladder) jest zespołem chorobowym charakteryzującym się częstomoczem, parciami naglącymi z nietrzymaniem moczu z parcia lub bez oraz potrzebą oddawania moczu w nocy. Szacuje się, że nadreaktywność pęcherza moczowego może dotyczyć około 5% populacji. Nietrzymanie moczu z parcia jest wstydliwą dolegliwością i niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie pacjenta często eliminując go z życia towarzyskiego i codziennych czynności. Choroba może dotyczyć zarówno mężczyzn jak i kobiet. Stosunkowo niska skuteczność leczenia farmakologicznego OAB i duża ilość działań niepożądanych przyczyniły się do poszukiwania nowych metod leczenia tej jednostki chorobowej. Doskonałe efekty lecznicze obserwowane w okulistyce, neurologii i medycynie estetycznej utorowały botoksowi drogę w leczeniu pęcherza nadreaktywnego.

Pęcherz nadreaktywny charakteryzuje się niekontrolowaną czynnością mięśnia wypieracza. Mięsień wypieracz kurcząc się w niekontrolowany sposób przyczynia się do częstomoczu (częste oddawanie małych objętości moczu) i parć naglących, którym może towarzyszyć mimowolny wyciek moczu z cewki moczowej - nietrzymanie moczu z parcia.

Co to jest toksyna botulinowa i w jaki sposób wpływa na pęcherz moczowy

Toksyna botulinowa jest neurotoksyną produkowaną przez bezwzględnie beztlenowe bakerie z gatunku Clostridium botulinum. W medycynie zastosowanie znalazła toksyna botulinowa typu A popularnie nazywana botoksem. Mechanizm działania toksyny botulinowej polega na trwałym połączeniu z płytką nerwowo-mięśniową co hamuje uwalnianie acetylocholiny. Zahamowanie neurotransmitera jakim jest acetylocholina powoduje zablokowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, które eliminuje nadmierne skurcze pęcherza moczowego. Botulina po raz pierwszy został wykorzystany w latach 70 w leczeniu zeza i kurczu powiek.

W przypadku braku efektów lub niemożności leczenia farmakologicznego nadreaktywności pęcherza moczowego do rozważenia pozostaje ostrzyknięcie pęcherza moczowego toksyną botulinową. Efekt leczniczy utrzymuje się od kilku do kilkunastu miesięcy a zabieg w razie konieczności może być powtórzony. Badania analizujące wpływ toksyny botulinowej na jakość życia pacjentów z pęcherzem nadreaktywnym dowodzą, że botoks zmniejsza ilość epizodów nietrzymania moczu i częstość mikcji.

Leczenie nadreaktywności pęcherza moczowego

Leczenie farmakologiczne nadreaktywności pęcherza moczowego polega na stosowaniu leków antycholinergicznych (oksybutynina, tolterodyna, solifenacyna). Ze względu na bardzo duży odsetek działań niepożądanych wynoszący około 60 procent pacjenci rezygnują z leczenia farmakologicznego. Do najczęściej występujących objawów leczenia OAB zalicza się suchość w jamie ustnej i suchość spojówek, objawy dyspeptyczne, zaparcia i ogólne osłabienie.

Przygotowanie pacjenta do zabiegu ostrzyknięcia pęcherza moczowego toksyną botulinową

Kwalifikacja pacjntki do leczenia toksyną botulinową odbywa się na podstawie szczegółowo zebranego wywiadu lekarskiego uzupełnionego o badania dodatkowe takie jak USG, cystoskopia, badanie urodynamiczne. Do podstawowych badań niezbędnych przed wykonaniem zabiegu zalicza się:

      posiew moczu i badanie ogólne moczu
      morfologia, koagulologia, elektrolity
      badanie urodynamiczne

Jak przebiega zabieg ostrzyknięcia pęcherza moczowego botoksem?

Zabieg iniekcji toksyny botulinowej wykonywany jest przez lekarza urologa i trwa od kilku do kilkunastu minut. Procedura wykonywana jest w znieczuleniu dożylnym (anestezjolog podaje pacjentowi dożylnie leki, które powodują analgosedację). Zabieg iniekcji botuliny wykonywany jest w warunkach sali zabiegowej. Pacjent układany jest na urologicznym fotelu zabiegowym w pozycji ginekologicznej. Po znieczuleniu chorego urolog wprowadza do pęcherza moczowego cystoskop - specjalny wziernik zaopatrzony w układ optyczny, który umożliwia obejrzenie wnętrza pęcherza moczowego. Po wykonaniu cystoskopii lekarz podaje toksynę botulinową ostrzykując specjalną igłą ścianę pęcherza moczowego. Z reguły urolog wykonuje około 20 wkłuć w ścianę pęcherza moczowego podając łącznie około 100 jednostek toksyny botulinowej typu A rozcieńczonej w 10 mililitrach soli fizjologicznej.

Przeciwwskazania do stosowania toksyny botulinowej

Podstawowym przeciwwskazaniem do iniekcji jadu kiełbasianego jest infekcja układu moczowego, uczulenie na toksynę i miastenia.

Skuteczność toksyny botulinowej w leczeniu pęcherza nadreaktywnego

Ostrzyknięcie pęcherza moczowego toksyną botulinową jest zabiegiem bezpiecznym o wysokiej skuteczności. Przyjmuje się, że korzystny efekt po iniekcji botuliny obserwowany jest u 60-70% pacjentów z pęcherzem nadreaktywnym. Złagodzenie objawów utrzymuje się przez 6 - 12 miesięcy. Terapia z zastosowaniem tego leku jest odwracalna i może być powtarzana.

Zastosowanie toksyny botulinowej w leczeniu OAB w Polsce

Procedura ostrzyknięcia pęcherza moczowego toksyną botulinową wykonywana jest w ramach NFZ w ściśle określonych przypadkach. Zabieg wykonywany w prywatnych lecznicach wyceniany jest na około 2 tysiące PLN.